سانجھا پنجاب: انتقام

سانجھا پنجاب:

انتقام

سامو دا دادا کھڑکے دڑکے والا بندہ سی۔ آسے پاسے دے پنڈاں دے لوک اوہدے ناں توں تراہندے سن۔ سرکارے دربارے

وہنوں کرسی ملدی سی۔ میرے پنڈ دے بہت سارے بندے کہندے سن کہ ١٩٤٧دیاں لوٹیاں موئیاں وچ اجڑے پجڑے ہندواں سکھاں نوں لٹ کے بنیا سی۔ ایہہ اینا بے درد سی کہ آپنے گھراں نوں چھڈ کے جاندے ہندواں سکھاں نوں راہ و چ لٹنا تے وکھری گل رہ گئی، ایہہ اوہناں دیاں زمیناں توں ویلنے تے پٹھے کترن والیاں مشیناں وی پٹوا کے لے آیا سی۔ اجڑیاں پجڑیاں دا مال کدے نہیں پچدا تے اک بندے دے پنڈے نوں چیر کے باہر نکل آؤندا اے۔

اوہدا پنج دھیاں مگروں پتر جمیا تے لوکاں آکھیا، "ایہہ آپنی اولاد راہیں دیوے گا۔" خورے ایہہ لوکاں دی بد دعا سی جاں لٹے پٹے ہندواں سکھاں دے چیکاں تے ہاڑیاں دا اثر سی، اوہدا ایہہ پتر بھاویں شکلوں تے سوہنا سنکھا سی پر عقلوں ویہلا سی۔ لوکاں اوہدا ناں سائیں رکھ دتا۔ اوہدے پیو آپنے ولوں ہر زور لایا کہ سائیں کجھ پڑھ لکھ لوے تے کل اوہدی تھاں بھرے۔ پر سائیں دے پلے کجھ پیندا ہی نہیں سی۔ ماسٹراں ہر سال اوہدے پیو توں ڈر کے اوہنوں پاس کر دینا۔ دسویں دا امتحان بورڈ نے لیا تے اوہ پرچے ویہلے دے کے آ گیا۔ دوجی واری اوہنے فیر امتحان دتا۔ بھاویں ایس وار اوہنوں پرچیاں (بوٹیاں) پہنچیاں پر اگوں ایہناں نوں پڑھے کون؟ اوہنوں تے پڑھنا ہی نہیں سی آؤندا، لکھدا کھیہ۔ اوہدے پیو مایوس ہو کے اوہدا ویاہ کر دتا۔ ویاہ مگروں اوہ لائق نکلیا تے اوہنے بالاں دی لائن لا دتی۔ ہر دوجے سال نویں ماڈل دا نیانا۔ اوہدے پنج بال جمے تے اوہنوں شوگر ہو گئی۔ پہلے تے اوہنے پرواہ نہ کیتی تے دم درود کرواؤندا رہیا پر جد ایہدے زور نال تھاں تھاں ڈگن لگ پیا تے فیر حکیماں ول بھجیا۔ حکیماں اوہنوں کجھ پڑیاں دتیاں تے کجھ اوہنے کجھ لوکاں دسے ٹونے ٹوٹکے کیتے۔ اوہدا چھیواں بال حالے نکا ہی سی کہ اوہ اگانہہ تردا ہویا۔
پیو مرن مگروں سائیں نوں جو زمین ملی سی، اوہدے وچ اوہدے بال بچے پل سکدے سن پر لوکاں حالے اوہدی منجی لیا کے ہی رکھی سی جے اوہدے بھرا آ کے زمین دا جھگڑا پا دتا۔ اوہنے روز بندوقاں چکنیاں تے آ کے آپنی بھرجائی دے آن دوالے ہونا۔ مجبور ہو کے اوس وچاری ہتھیار سٹ دتے تے آپنے دیور دیاں ساریاں شرطاں من لئیاں۔ ہن شموں دا چاچا تے عیش کردا سی پر اوہدے بھین بھرا بھکھے مردے سن۔ گھر وچ کوئی مرد نہیں سی جو زمین سانبھدا۔ شموں دی ماں آپنی وڈی دھی دا ویاہ آپنی ننان دے منڈے نال کر دتا تے اوہنوں گھر جوائی بنا لیا۔ ایہہ منڈا اک تے شہر دا جم پل سی تے دوجا حد دا ویہلڑ سی۔ واہی اوہنے کھیہ کرنی سی، اوہنے کجھ زمین ٹھیکے دے دتی تے کجھ ویچنی شروع کر دتی۔ شموں اوہنا بالاں وچوں سی جو عمر توں بہت پہلاں وڈے ہو جاندے نیں۔ اوہنے سبھ کجھ ویکھنا تے اوہنوں وٹ چڑھنا۔ کدے اوہدا دل کرنا کہ اوہ آپنے چاچے نوں راہے پا دیوے۔ کدے اوہدا دل کرنا کہ آپنے گھر بھنویئے نوں چک کے گھروں باہر سٹے تے زمین دا سارا پربندھ آپ سنبھال لوے۔ پر ایہہ دیکھ کہ اک تے اوہ نکی اے تے دوجا اُتوں کڑی اے، اوہنوں کدے تے رونا آؤنا تے کدے آپنے آپ تے غصہ۔ اوہنوں آپنے کڑی والے پنڈے دے اک اک حصے توں نفرت ہونی۔ اوہدا کدے کدے انج دل کرنا کہ اوہ آپنے پنڈے دے کڑی والے حصیاں نوں وڈھ کے سٹ دیوے تے اوہدی تھاں منڈیاں والے حصے لوا لوے۔ گھر وچ جد کسے معاملے تے گل بات ہونی تے اوہنے اوہدے وچ حصہ لینا تے گھر دے وڈیاں اوہنوں جھاڑ کے بٹھا دینا، "چپ کر، آئی وڈی پاڈی سانوں مت دین۔"

شموں ایہہ گل سن کے غصے نال پاگل ہو جاندی سی۔ اوہنے روز رات نوں سون توں پہلاں رب اگے دعا کرنی، "اے ربا سائیاں، مینوں چھیتی چھیتی وڈیاں کر۔" شموں نے جدوں وڈے ہونا سی اودوں ہی ہونا سی۔ رب نے اوہنوں آرڈر تے وڈیاں تے کرنا نہیں سی، اوہ آپنے ویلے نال جوان ہو گئی۔ اوہدی جوانی دا چھڑا اینا فرق پیا کہ اک وار اوہدے چاچے دا پتر بندوق لے کے اوہناں نوں ڈراؤن آیا تے شموں آپنے بھرا نال رل کے اوہنوں ڈھاہ لیا۔ گھر دا باقی نظام اوسے طرحاں رہیا۔ زمین وک وک کے گھٹدی گئی تے اوہدے نال آمدن وی۔ اوہدے بھرا وڈے ہو گئے پر اوہ آپنے بھنویئے توں وی چار چکے ودھ نکلے۔ سرے دے ویہلڑ تے نالائق۔ اوہناں سارا دن پنڈ دیاں گلیاں کچھ چھڈنیاں تے آ کے روٹی کھانی تے سوں جانا۔ شموں دے دماغ وچ ہر ویلے اکو گل گھمدی رہندی سی کہ اوہ ایس ٹبر دے حالات کیویں ٹھیک کرے۔ نکے ہوندیاں توں اوہ سکول جاندی سی تے پاس وی ہوندی رہی۔
دسویں وچ پہنچی تے اوہدے گھر دے حالات اینے بھیڑے ہو گئے کہ قرضہ واپس لین والیاں اوہناں دا بوہا پٹ ماریا۔ اگوں کوئی ہور قرضہ دیندا نہیں سی۔ اتوں بندیاں گلاں بناؤنیاں پئی ایڈے وڈے دادے دی اولاد پر ہن مصلیاں توں وی بھیڑی۔ اوہدے کولوں پڑھیا سواہ جانا سی، اوہ فیل ہو گئی۔ شموں آپنا دکھ سکھ آپنی اک سہیلی نال پھولدی سی۔ ایس سہیلی دا پیو تے اک کوچوان سی پر اوہدی ماں کھاندے پیندے گھروں سی۔ رب دا کرنا ایسا ہویا جے شموں دی سہیلی دے مامے یورپ تر گئے۔ اوہناں جد کدے پاکستان آؤنا، آپنی بھین دی رج دے مدد کرنی۔ جے کدے اوہنوں کوئی ہور بھیڑ پے جانی تے اوہنے آپنے بھراواں نوں فون کرنا تے اوہناں پیسے گھل دینے۔ شموں آپنی ایس سہیلی دی زندگی تے رشک کردی سی۔
کجھ سالاں مگروں شموں دی سہیلی دی ماں تے اوہدا وڈا بھرا وی یورپ تر گئے پر باقی بال پچھے رہ گئے۔ اوہناں یورپ پہنچ کے دب کے پیسے گھلے، کوچوان دے بال شہزادے بن گئے۔ کجھ چر مگروں شموں دی سہیلی توں بنا اوہدے سارے بھین بھرا وی یورپ پہنچ گئے۔ کوچوان صاحب بھاویں پچھے رہ گیا سی، پر اوہ وی نواب بن گیا۔ ایس ٹبر دے حالات دیکھ کے شموں دے دماغ وچ اک گل آئی۔ آپنے ٹبر دے حالات سدھارن لئی اکو راہ ہے تے اوہ ہے یورپ۔ ایہہ گل سوچ کے اوہنوں آپنے دماغ توں بھار لتھا جیہا لگا۔ اوہنوں انج لگا جویں انھیرے وچ اک دیوا لبھ گیا ہووے۔
اوہنے سفنیاں دے محل اسارنے شروع کر دتے۔ اوہ یورپ تر گئی اے، اوتھے پیسے ہی پیسے نیں، روٹی وادھو اے، کپڑیاں دے منڈ لگے ہوئے نیں، ٹی وی، وی سی آر تے کاراں دے رل پئے ہوئے نیں۔ اوہ دب کے پیسے گھر گھلے گی۔ پہلے سارے قرضے لاہوے گی، مڑ آپنی رہن رکھی زمین چھڈاوے گی، آپنی ماں نوں کوٹھی پا کے دیوے گی۔ آپنے بھراواں نوں یورپ سد لوے گی تے اک واری فیر آپنے دادے والی ٹوہر بناوے گی۔
جد اوہنے ایہہ سوچنا کہ اوہ یورپ جاوے گی کیویں، ایہدے نال ہی اوہدے ایہہ سارے محل دھڑم کر کے زمین تے آ ڈگنے۔ اوہدے دادے دا بندا بندا بت پھیتی پھیتی ہو جانا۔ آخر سوچ سوچ کے اوہنوں اکو راہ لبھا کہ اوہ آپنی سہیلی دے بھرا نال ویاہ کر لوے۔ اوہنے طریقے طریقے نال آپنی سہیلی نال گل کیتی تے اوہدی سہیلی دسیا کہ اوہدے بھرا نے تے اوتھے پرمٹ لین لئی اک گوری نال ویاہ کیتا ہویا اے۔ ایہہ سن کے شموں نوں انج لگا جویں کسے پھوک مار کے دیوا بجھا دتا ہووے تے اوہدے آسے پاسے پھیر ہنیرا ہو گیا۔ اک دن اوہدی سہیلی اوہنوں دسیا کہ اوہدے بھرا ایہہ ویاہ چھڑا کاغذاں وچ کیتا ہویا اے۔ جد اوہنوں اوتھے دا پکا پرمٹ مل جاوےگا تے اوہ گوری نوں طلاق دے کے کسے پاکستانی کڑی نال ویاہ کرے گا۔ ایہہ سن کے شموں دا دیوا فیر بل پیا۔
کجھ چر مگروں جد شموں نوں ایہہ پتہ لگا کہ اوہدی سہیلی دا بھرا پاکستان آ رہیا ہے تے اوہ خوشی نال ہوا وچ اڈن لگ پئی۔ اوہنوں انج لگا جویں اوہ اوہدے نال ویاہ کرن آ رہیا ہووے۔ اوہ پاکستان آیا تے شموں اوہدے گھر ڈیرا لا دتا۔ اوہنے سارا دن ایس منڈے دی اک غلام وانگ خوشامد کرنی۔ کجھ ہفتے اوہدی خوشامد کرن مگروں اوہنوں انج لگا جویں ایہہ منڈا موم نہیں ہوندا پیا تے اوہنے باقی جو بچیا سی اوہ وی بھینٹ چاڑھن دا فیصلہ کر لیا۔ منڈے دی موج لگ گئی۔ دنے اوہنوں مفت و چ ہتھ بنھی غلام ملدی سی تے رات نوں اک کھڈاؤنا۔ شموں پورا زور لایا کہ کسے طرحاں ایہہ منڈا اوہدے نال ویاہ کرن لئی راضی ہو جاوے پر منڈے اوہنوں اک وی سدھا سیاڑ نہ دتا۔
اوہدیاں چھٹیاں مکیاں تے اوہ واپس تر گیا۔ شموں فیر خالی دی خالی رہ گئی۔ شموں نوں ایہہ ناکامی کھا گئی۔ دکھ دے نال نال اوہدے اندر انتقام دی اگ بھڑک اٹھی۔ اوہنے اک دن منڈے نوں فون کیتا تے آکھن لگی، "توں مینوں ٹھگ کے چلا گیا ایں، میں تینوں یورپ آ کے دکھاواں گی۔" شموں آپنے پنڈ دی وچولی نال گل کیتی کہ اوہ اوہدے لئی کوئی رشتہ لبھے۔ ایہہ بندہ بھاویں کیہو جیہا ہووے پر رہندا یورپ ہووے۔ ایہہ وچولی بندہ لبھ لیائی پر ایہہ بندہ کال دھوں، سکا سڑیا انج لگا جویں قبر وچوں نکل کے آیا ہووے، عمر گھٹوگھٹ ٦٠ سال، اتوں اوہنوں نہ گل کرن دا چج تے نہ ہی بہن کھلون دا پتہ، سگریٹ پی پی کے اوہدے دند کالے سیاہ۔ ایس توں وکھ اوہ ایس توں پہلاں وی کئی ویاہ کر چکیا سی۔
شموں آکھیا مینوں قبول اے۔ ویاہ والے دن پورے پنڈ آکھیا، "چناں ورگی کڑی، بھڑویاں ولیت دے لالچ وچ اک موئے مکے بن مانس اگے ویچ دتی اے۔" شموں ولیت تر گئی، اوتھے جا کے اوہنوں پتہ لگا کہ اوہدے کھسم نے آپنیاں کوٹھیاں، جائیداداں تے افسریاں دیاں جو پھڑھاں ماریاں سن اوہ سبھ جھوٹھ نکلیاں، اوہ پھس گئی۔ نہ گھر دسن جوگی تے نہ ہی واپس جان جوگی۔ اوہدا خاوند اوہنوں غلاماں توں بھیڑا سمجھدا۔ گل گل تے گاہلاں کڈھدا تے مار کٹائی۔ اتوں اوہ بال بناؤن والی مشین بن گئی۔ ہن پاکستان وچ شموں دا ٹبر ڈالراں دیاں پنڈاں اڈیک رہیا اے تے اوہدے بھرا ولیت آؤن لئی سامان بنھ کے بیٹھے نیں پر جد کدے اوہناں وچوں کوئی شموں نوں فون کردا اے تے اوہ اگوں کھپی ہاری جواب دیندی اے تے پچھوں بالاں دے چیک چہاڑے دیاں آوازاں آ رہیاں ہوندیاں نیں۔

سانجھا پنجاب: کالی مکڑی آصف شاہکار 5 Stars - Excellent 4 Stars - Good 3 Stars - Average 2 Stars - Fair 1 Stars - Poor

سنیا ایں ریاض نوں دل دے دو دورے پے چکے نیں تے اوہدا دل دا اک وڈا آپریشن وی ہونا ایں۔ پر کسے نال اوہدا سدھا سدھا رابطہ نہیں ہویا۔ ریاض جد بی اے تک پہنچیا، اک اک کر کے اوہدے سارے دوست باہر تر گئے۔ اوہناں باہروں تصویراں گھل گھل کے ہنیر لے آندا۔ انج لگدا سی جویں اوہناں و چ اک مقابلہ لگا ہویا اے۔ کوئی کسے خوبصورت یورپی شہر و چ پھر رہیا اے، کوئی وڈی ساری مہنگی کار نال ڈھاسنا لا کے کھڑا اے، کسے گوری کڑی نوں جپھی پائی ہوئی اے تے کوئی ڈسکو وچ نچ رہیا اے۔ ایہہ تصویراں اوہدے لئی ہجھاں وانگوں سن۔ جاندیاں نال اوہنوں باہر سدن دے دوستاں دے وعدے پھوکے نکلے۔ کدے اوہنے آپنے مقدراں اُتے تے کدے غربت تے رونا۔ کدے اوہنوں آپنے رشتے داراں تے غصہ آؤنا کہ کوئی تے اوہناں وچوں باہر گیا ہوندا جو اوہنوں باہر سددا، کدے اوہنوں آپنے آپ تے ترس آؤندا سی تے اوہ مایوسی تے پریشانی دے کھوہ وچ ڈگ پیا۔ اوہدا کسے کم وچ جی نہیں سی لگدا تے نہ ہی کسے بندے نوں ملن نوں اوہدا دل کردا سی۔ اوہ نہ تے ڈھنگ نال کھاندا پیندا تے نہ ہی سوندا۔ ہر ویلے گم سم رہندا۔ اوہدے ماں پیو سخت پریشان سن۔ ایہناں ہی حالات و چ ہی اک دن اوہنوں محلے دے اک منڈے توں پتہ لگا کہ اوہدے اک دوست نے انٹرنیٹ تے اٹلی دی اک کڑی لبھ لئی اے تے اوہنے چھیتی ہی اٹلی تر جانا ایں۔ ایہہ سن کے ریاض نوں انج لگا جویں اوہنوں الہ دین دا دیوا لبھ گیا ہووے۔ اگلے دن ہی اوہ محلے دے انٹرنیٹ کیفے جا بیٹھا۔ انٹرنیٹ تے اوہنوں کڑیاں منڈیاں دے ملن دیاں تھاواں لبھن وچ بہتا چر نہ لگا تے اوہنے کئی دیساں و چ بیٹھے منڈیاں کڑیاں نال رابطہ بنا لیا۔ اوہ روز کئی کئی گھنٹے کمپیوٹر اگے بیٹھ کے گلاں کردا رہندا۔ اوہنوں کئی کڑیاں ملیاں پر اوہناں وچوں اوہدے کم دی اک وی نہیں سی۔ باہر بیٹھیاں کڑیاں پاکستان دا ناں سندے نال ہی نس جاندیاں سن۔ اوہ چیس وٹ کے لگا رہیا۔ آخر اک دن اوہنوں کم دی کڑی لبھ گئی۔ ایہہ کڑی امریکہ رہندی اے۔ ہن اوہ باقی کڑیاں نوں چھڈ کے ایہدے مگر پے گیا۔ تھوڑے دناں وچ ہی ایہہ رابطہ واقفیت توں دوستی تے فیر عشق وچ بدل گیا۔ ہن تیک اوہناں دا رابطہ صرف آواز راہیں سی تے اوہناں اک دوجے نوں دیکھیا نہیں سی۔ ریاض دی بار بار دی منگ تے اک دن ایس کڑی اوہنوں آپنی تصویر گھل دتی۔ نال ہی امریکہ دیاں بہت ساریاں ہور تصویراں وی سن۔ ایس تصویر و چ اک ٢٤-٢٥ سال دی بہت سوہنی کڑی پنجابی کپڑے پا کے بیٹھی سی۔ ریاض نوں اک لیلیٰ لبھ گئی۔ اوہ اک نشے دی حالت و چ رہن لگ پیا۔ ایس کڑی اوہنوں دسیا کہ اوہ ڈاکٹر دی دھی اے تے اوتھوں دی اک یونیورسٹی دی پڑھی ہوئی اے۔ اوہدے ماں پیو اک محل ورگے گھر و چ رہندے نیں تے ہر بندے دی وکھری کار اے۔ ریاض آپنے ایس عشق دی خبر پہلے پاکستان و چ رہندے آپنے جانن والیاں نوں دسی تے فیر باہر گئے دوستاں نوں پہنچا دتی۔ اوہدے باہر گئے دوستاں کڑی دی تصویر دیکھ کے تے کڑی بارے جان کے اوہنوں دنیاں دا سبھ توں ودھ خوش قسمت بندہ آکھیا۔ اوہناں دیاں گلاں سن کے اوہنے دل وچ کہنا، "بڑیاں پھوتاں ماردے سن، یورپ تے آسٹریلیا دیاں۔ میں ایہناں نوں امریکہ جا کے دکھاواں گا۔س ہولی ہولی ایہہ خبر پہلے اوہدے رشتے داراں تے فیر آپنے ٹبر تیک وی پہنچ گئی۔ سبھ نے ودھائیاں دتیاں۔ ہن ریاض ایس کڑی نال ویاہ کرن لئی کاہلا سی۔ کئی مہینیاں دیاں منتاں تے ترلیاں مگروں ایہہ کڑی ایس گل تے منی کہ اوہ اکلی پاکستان آوے گی تے اوہدے نال نکاح کر کے واپس آ جاوے گی۔ جد اوہنوں امریکہ دا ہرا کارڈ مل جاوے گا تے اوہ آپنا ویاہ دھوم دھام نال امریکہ و چ کرن گے۔ ہن ریاض اک اک پل گن کے اوہنوں اڈیکن لگ پیا۔ اک دن اوہنوں ٹیلیفون آیا کہ اوہ پاکستان آ گئی اے تے لاہور دے سبھ توں ودھ مہنگے ہوٹل وچ ٹھہری اے۔ اوہ بھجا بھجا اوہنوں ملن تر گیا۔ اوہدا کمرہ لبھ کے جد اوہنے گھنٹی وجائی تے اگوں اک زنانی بوہا کھولھیا۔ اوس سمجھیا خورے اوہنے غلط کمرے دا بوہا کھڑکایا اے، اوہ جد معافی منگ کے واپس مڑن لگا اک جانی پچھانی آواز اوہدا ناں لے کے اوہنوں بلایا۔ ایہہ سن کے اوہنوں بھواٹنی جیہی آ گئی۔ ایس زنانی اوہنوں پیار نال اندر بلا لیا تے بٹھا لیا۔ اوہنے پچھمی کپڑے پائے ہوئے سن تے اینا بھارا میک اپ کیتا ہویا سی کہ اوہدا سارا چہرہ میک اپ و چ لک گیا سی۔ ایس توں وکھ صاف لگدا سی کہ اوہنے تھاں تھاں پلاسٹک سرجری وی کروائی ہوئی اے۔ ریاض نوں جد ایس صدمے توں کجھ ہوش آیا تے اوہ اوہدے نال صوفے تے آ کے بہہ گئی تے آکھن لگی، "میں شرمندہ ہاں جو میں تینوں دسیا سی، میں اوہ نہیں نکلی، میں مجبور ساں، میری عمر بہتی نہیں اے۔ میں صرف ٣٥ ورھیاں دی ہاں۔ میرے تے حالات نے اتنے ظلم کیتے نیں کہ میں آپنی عمر توں وڈی لگدی آں۔ میری زندگی موت تیرے ہتھ و چ اے۔" فیر اوہنے آپنی کہانی سنائی کہ اک جھوٹھا، دھوکھے باز تے ظالم مینوں پاکستان توں ویاہ کے لے گیا تے اوتھے جا کے میرے اتے اتنے ظلم کیتے کہ مرن والی ہو گئی۔ میں رو رو کے دن گزارنے۔ اخیر میری ہمت جواب دے گئی تے میں طلاق لے لئی۔ طلاق مگروں میرا اک پل وی جیون نوں دل نہیں سی کردا تے میں ہر ویلے خودکشی کرن دا سوچدی ساں۔ پر فیر رب نے مینوں تیرے نال ملا دتا۔ تے تیرے سہارے میں مڑ جی پئی۔ آخری گل کہہ کے اوہ زور زور نال رون لگ پئی تے گھٹ کے ریاض نوں گل نال لا لیا تے نال اکو گل بار بار کہہ رہی سی، "توں فرشتہ ایں، توں مینوں بچایا اے تے ہن میں تیرے بغیر جی نہیں سکدی۔ میری زندگی تیرے ہتھ وچ اے۔" ریاض نوں کجھ سمجھ نہیں سی آ رہیا کہ اوہ کیہ کرے۔ اوہدا اچا اچا رونا دیکھ کے اوہدے کولوں نہ رہیا گیا تے اوہنے اوہنوں چپ کرواؤنا شروع کر دتا۔ اوہ جیوں جیوں اوہنوں چپ کرواؤندا، اوہ تیوں تیوں ہور روندی تے اوہنوں چمبڑدی۔ جدوں ریاض نوں ہور کوئی طریقہ نہ لبھا تے اوہنے کہیا، "گھابر نہ میں تینوں نہیں چھڈاں گا۔" ایہہ سن کے اوہ خوش ہو گئی تے آ کے ریاض دی جھولی و چ بیٹھ گئی تے اوہنوں پاگلاں وانگ چمن لگ پئی۔ ایہہ سبھ کچھ ریاض لئی نواں سی۔ اک پنج تارہ ہوٹل، اک زنانی دا تتا تتا پنڈا تے فیر اینا نیڑے۔ اتوں اوہ اک فرشتہ عیسےٰ تے محبوب سی۔ نالے امریکہ دی کنجی آپے تر کے اوہدے پیراں وچ آ گئی سی۔ ریاض نوں ڈھلا پیا دیکھ کے بھج کے گئی تے تحفیاں نال کنو کن بھریا اک اٹیچی کیس کڈھ لیائی تے کھول کے اوہدے ساہمنے ڈھیر لا دتا۔ اوہنے ریاض نوں دھکے نال اک اک پوایا تے انگریزی وچ اوہدی خوبصورتی دی رج کے تعریف کیتی۔ نویں کپڑیاں نال اوہنوں کھچ کے ریسٹورینٹ وچ لے گئی تے دس کھانیاں دا آرڈر دے دتا۔ اوہدے مگروں ریاض نوں لے کے اک لیموزین وچ بہہ کے شاپنگ ٹور تے نکل پئی۔ شامیں لہور دے مہنگے ترین ریسٹورینٹاں دے پھیریاں مگروں، واپس مڑی تے ریاض لئی شاپنگ کیتیاں چیزاں دا اوہدے کول پورا اک گڈا سی۔ ریاض بھنبل بھوسے تے چھچھوپنج وچ پھسیا ہویا اک پاسے وڈی عمر دی زنانی، دوجے پاسے امریکہ، چمکدار بھلک، دوستاں رشتے داراں اگے ٹوہر، اوہدے اندر ہاں تے نانہہ دی اک دوڑ لگی ہوئی سی۔ پر فیر اوہنے ایہہ سوچ کے پئی پہلے امریکہ تے پہنچو، اگوں فیر ویکھی جاوے گی، اوہنے چپ کر کے نکاح کر لیا۔ اوہ کجھ راتاں اکٹھیاں گزارن مگروں ریاض دے ویزے دے کاغذ جمع کروا کے واپس تر گئی۔ ویزا آیا تے نال ہی اوہدی ٹکٹ وی گھل دتی۔ ریاض جد امریکہ پہنچیا اوہدے ساہمنے کئی ہور راز کھلے۔ اوہ اک اپارٹمنٹ و چ آپنے تن جوان بالاں نال رہندی سی جو ریاض دی عمر دے برابر سن۔ اوہدی عمر گھٹوگھٹ ٥٥ ورھے سی۔ اوہ پہلے کسے ڈاکٹر نال ویاہی ہوئی سی تے طلاق مگروں اوہنوں ڈاکٹر دی جائیداد وچوں حصہ ملیا سی۔ پہلے کجھ ہفتے اوہنے ریاض نوں پھرایا ترایا تے ریسٹورینٹ و چ کھانے کھوائے۔ فیر ہولی ہولی اوہنوں کماں تے لاؤن لگ پئی۔ ہن ریاض نے سویرے سویرے سبھ دا ناشتہ بناؤنا، آپنی زنانی نوں بسترے تے چاہ دینی، جوٹھے بھانڈے دھونے، گندے کپڑے دھونے، سکے کپڑے استری کر کے رکھنے۔ سارے گھر دی روز صفائی کرنی۔ شام نوں مڑ کھانا بناؤنا تے جوٹھے بھانڈے دھونے۔ اوہ نوکر بن گیا سی۔ فرق صرف اینا سی کہ رات نوں بن ٹھن کے بیٹھی آپنی زنانی دی پہلے تعریف کر کے اوہنوں خوش کرنا تے فیر اوہدی تسلی ہون مگروں سوں جانا۔ کجھ چر مگروں جد اوہ امریکہ وچ کار چلاؤن جوگا ہو گیا تے اوہدیاں ڈیوٹیاں وچ ہور وادھا ہو گیا۔ پہلے پہلے اوہدی زنانی دے بال اوہنوں پیار تے عزت نال کم کہندے سن پر فیر اوہ ہولی ہولی کھوہرے ہو گئے تے اوہنوں آرڈر دین لگ پئے۔ اوہدی زنانی آپنے بالاں توں وی چارچکے ودھ گئی تے ریاض نوں گاہلاں وی کڈھن لگ پئی۔ کچھ چر ہور لنگھیا تے ایس عورت ریاض نوں اک پیزا ریسٹورینٹ وچ نوکر کروا دتا۔ اوتھے اوہ پیزے بناؤندا تے لوکاں دے گھر پہنچاؤندا۔ ہر مہینے اوہنے آپنی تنخواہ لیا کے آپنی زنانی دے ہتھ وچ پھڑاؤنی۔ ایس نوکری دے نال نال اوہدے گھروالی پرانی نوکری اوسے دی اوسے طرحاں رہی تے اوہدے وچ بھورا وی فرق نہیں سی پیا۔ ریاض دے پہلے ویزے دی مدت مکن دے نیڑے آئی تے کوئی بہانہ بنا کے اوہدے نال لڑ پئی تے آکھے، "میں تیرا ویزہ ہور نہیں ودھاؤنا، جا پاکستان دفع ہو جا۔" ریاض رو رو کے تے منتاں کر کر کے اوہنوں منایا تے اوہنے شرط رکھ دتی پئی اوہ آپنا پیزہ ریسٹورنٹ کھولے گا۔ ایہنوں خریدن لئی اوہ اوہنوں بینک توں قرضہ لے دیوے گی پر ایہہ ریسٹورنٹ ریاض دے ناں نہیں ہووےگا سگوں اوہدے ناں ہووےگا۔ مردا کیہ نہ کردا، ریسٹورنٹ کھل گیا، اوہ سارا دن پیزے بناؤندا، تے لوکاں دے گھر پہنچاؤن لئی بھجدا۔ اوہ کاؤنٹر تے بہہ کے پیسے وصول کردی، نالے سارا دن اوہنوں گاہلاں کڈھدی۔ شام نوں گھر آ کے ایس عورت ہائے ہائے کرن لگ پینا۔ انج لگنا جویں وچاری سارا دن بہت ہی اؤکھا کم کر کے آئی ہووے۔ شام دے سارے کماں توں ویہلیاں ہو کے ریاض جد اوہنوں گھٹنا نپنا تے اوہنے ہور ہائے ہائے کرنی۔ نالے اوہنوں برا بھلا بولدے رہنا۔ تے فیر اکو وار اوہنے ٹھیک ہو جانا تے جا کے میک اپ کر کے آ جانا۔ ریاض دن دی آخری ڈیوٹی دین مگروں بسترے تے اک لاش وانگ ڈگنا تے سوں جانا۔ پیزا ریسٹورنٹ چل پیا سی پر نکا سی۔ اوہدے دوجے ویزے دی مدت نیڑے آئی تے فیر اوہ پرانا ناٹک ہویا، گاہلاں، دھمکیاں تے شرطاں۔ ایس وار وڈے پیزے تے نویاں کاراں تے سودا مکیا۔ پہلا پیزا ریاض نے سخت محنت کر کے چلا لیا سی۔ ایس پاروں اوہنوں ویچنا کوئی اوکھا نہیں سی۔ ایہنوں ویچ کے اوہدی زنانی سارے پیسے آپنے کول رکھ لئے تے نویں پیزے لئی ریاض نوں ہور قرضہ لینا پیا۔ نویں پیزے نوں چلاؤنا اک بندے دے وس دی گل نہیں سی۔ ریاض نے دو بندے نوکر رکھ لئے۔ ایہہ بھاویں کھوتیاں وانگ کم کردے سن پر اوہدی زنانی ایہناں دے کم توں خوش نہیں سی۔ تے ایس دا ذمہ وار ریاض نوں سمجھدی سی۔ ریاض دا کم ہور ودھ گیا سی۔ اوہنے آپنا کم وی کرنا تے نال آپنے ملازماں دا ہتھ وی ونڈاؤنا۔ سخت محنت مگروں ایہہ پیزا وی چل پیا۔ اگلی وار جد ریاض دا ویزہ مکن دا ویلا آیا تے فیر اوہو ڈرامہ، برا بھلا، دھمکیاں تے نویاں منگاں۔ ایس وار اوہنے شرط لائی کہ اوہ پیزا چھڈ کے پیٹرول پمپ خریدے گا۔ مردا کیہ نہ کردا۔ دوجا پیزا وکیا، پیسے اوہدی زنانی دی جیب وچ چلے گئے۔ پیٹرول پمپ لئی نواں قرضہ لیا۔ پیٹرول پمپ نے ریاض دا کم اگے توں ہور ودھا دتا۔ اوہ رات دی چھیکڑلی ڈیوٹی دین مگروں گھر سون دی تھاں مڑ کے پیٹرول پمپ تے آ جاندا۔ ہن تیکر امریکہ وچ ریاض دا کوئی دوست نہیں سی بنیا۔ پرانے دوستاں نال رابطے لئی اوہدے کول اک تے ٹائم نہیں سی تے دوجے یورپ تے امریکہ دے ٹائم دا فرق وی اک وڈی رکاوٹ سی۔ رات نوں اک تے کم گھٹ ہو جاندا سی، دوجا اوہ اکلا ہوندا سی۔ اوہنے موقع جان کے انٹرنیٹ دا سہارا لیا تے کجھ دوست بنا لئے۔ اوہناں اگے آپنا دکھ پھرولن لگ پیا۔ لگاتار سخت محنت تے تناء، انیندرے، ہر ویلے دی ہتک، اپروں عارضی ویزے دے دکھ نال اوہدی صحت خراب ہو گئی پر اوہنوں نہ تے آرام کرن دی اجازت سی تے نہ ہی ڈاکٹراں کول جان لئی پیسے سن۔ تے اوہدی زنانی اک اک پیسے دا حساب رکھدی تے ریاض کول کوئی پیسہ نہیں سی ہوندا۔ اوہنوں دل دا دورہ پے گیا پر بچ گیا۔ فیر اوہو پرانی ڈگر، کجھ چر مگروں اوہنوں دوجا دورہ پے گیا۔ ڈاکٹراں کہیا کہ اوہنوں اک وڈے آپریشن کرواؤن دی لوڑ ہے۔ پر ایس آپریشن لئی اوہدے کول سر تے چڑھے لکھاں ڈالراں دے قرضے توں سوائے اک دھیلا وی نہیں سی۔ خورے اوہدا آپریشن ہویا جاں نہیں، ایہدی کسے کول کوئی خبر نہیں۔ کجھ لوکاں دا خیال ہے پئی اوہدی زنانی اوہدی تگڑی انشورنس کروائی ہوئی اے۔ ریاض دے مرن نال اوہدی لاٹری نکل آوے گی۔

سانجھا پنجاب 27: حُسن دا کھوبھا

سانجھا پنجاب 27: حُسن دا کھوبھا

پچھلے ٣٠ سالاں وچ نہ تے اوہناں کدے اک دوجے نال گل کیتی اے تے نہ ہی کسے اوہناں نوں اک دوجے نال گل کردے دیکھیا اے۔ جد منظور نے آپنی زنانی سکینہ نال گل کرنی ہوندی اے، اوہ آپنے پتر حامد جاں آپنی نونہہ نوں آکھے گا، "حامد میری کوئی دھوتی ہوئی سلوار ہے؟" ایہہ گل سن کے اگوں حامد نے جواب نہیں دینا سگوں اگوں سکینہ کہنا ایں، "حامد دھوتی ہوئی سلوار وچ نالہ پیا ہویا ہے، اوہ اندر کلی نال ٹنگی ہوئی اے۔"

منظور تے سکینہ چاچے تائے دے نیں۔
سکینہ دا پیو صادق چٹا ان پڑھ اے پر پورے پنڈ وچ رج کے شریف، ایماندار، نیک بندہ مشہور سی۔ پر نال ہی اوہنوں اک روگ وی لگا ہویا سی۔ ایہہ سی غریبی۔ اوہ دہاڑی دار مزدور سی تے اوہنوں جو وی چنگی مندی مزدوری لبھنی اوہنے ہس کے کر لینی۔ پر اوہدی پوری نہیں سی پیندی۔ اوہدے گھر وچ ہر ویلے تے ہر شے دی تھوڑ رہندی سی۔ اوہ رنڈا سی، ویاہ مگروں اوہدیاں دو ہی دھیاں جمیاں تے زنانی مر گئی۔

منظور دا پیو حاکم علی ماسٹر سی۔ بھلے وقتاں وچ اوہنے اٹھ جماعتاں پاس کر لئیاں تے ماسٹر لگ گیا۔ اوہدی تنخواہ تے کوئی بہتی نہیں سی پر اوہنے نال نال کوئی ہور دھندا وی کیتا ہوندا سی۔ شام نوں زمینداراں دے نالائق منڈیاں نوں ٹیوشن پڑھا دینی۔ کدے اک دو کلے ٹھیکے تے لے کے واہی کر لینی۔ واہی تے اؤکھے کم اوہنے پیسے دے کے کروا لینے تے باقی کم سکول دے منڈے کر دیندے سن۔ انج ماسٹر حاکم علی دی روٹی بہت سوہنی تری رہندی سی۔ جے پنڈ دے کسے اڑے تھڑے بندے اوہدے کولوں چار پیسے منگن تر جانا تے اوہدے کول دین لئی ایہہ پیسے ہوندے سن۔ دوہاں بھراواں دے گھر اکو احاطے وچ سن، اک دا پکا کوٹھا تے دوجے دا کچا پر وچ ویہڑا سانجھا سی جتھے دوہاں دے بالاں اکٹھے کھیڈنا۔

سکینہ دی وڈی بھین بانو شکلوں کوڑھی سی، اوہدے اچے دند، پھینا نک، چنھیاں اکھاں، ماتا دے داغاں والا کالا چہرہ تے نکا قد۔ ایس توں وکھ اوہ رج کے کچجی، گلادھڑ تے چغل خور۔ اوہدے مقابلے و چ سکینہ رج کے سوہنی، گورا چٹا رنگ، اُچا نک تے موٹیاں موٹیاں اکھاں، لمے وال تے لما قد۔ کم کار وچ سچجی تے ہر گل سوچ کے کردی تے گھٹ بندیاں نال واہ رکھدی۔ پنڈ دیاں زنانیاں پیار نال اوہدے کئی ناں پائے ہوئے سن۔ کسے اوہنوں اوہدے چٹے رنگ پاروں بگو کہنا، کسے دانی پردھانی ہون دے ناطے اوہنوں دانوں تے کسے ڈونگھی کھوہی کہنا۔ زنانیاں آپنیاں دھیاں نال لڑنا تے کہنا، "نی ایہدے نالوں تے توں نہ ای جمدی تے چنگی سیں۔ میرے بھاگاں و چ سکینہ ورگی دھی کتھے؟"

سکینہ زنانیاں دیاں ایہو جیہیاں گلاں سننیاں تے شیشے اگے جا کھلونا تے بڑا چر آپنے آپ نوں دیکھدے رہنا۔ منظور حاکم علی دا پہلا بال تے پہلا پتر سی۔ ماسٹر حاکم علی بڑیاں منتاں تے سکھناں نال لیا سی۔ اوہ جمیاں تے سارا پنڈ مبارکاں دین آیا۔ جو وی زنانی اوہنوں دیکھے، منہ و چ انگلی پا لوے، "ہائے، ہائے نی خبرے کیہدے تے گیا اے، نہ ماں ورگا تے نہ پیو ورگا۔" پنڈ دے لوکاں دے حساب نال منظور رج کے کوہڑا سی، کالا رنگ، مڈا نک، موٹے بلھ، اکھاں چنھیاں تے وڈے کن۔ کجھ وڈا ہویا تے ہر ویلے اوہدے منہ چوں رالاں وگدیاں رہندیاں تے اکھاں گڈاں نال بھریاں رہندیاں۔ لوکاں اوہدا ناں رالاں والا رکھ دتا۔ جے اوہنے بالاں نال کھیڈدے ہویاں کسے دے گھر تر جانا تے زنانیاں نے کہنا، "ہائے، ہائے نی ایہہ رالاں والا کتھوں آ گیا؟ میرا تے سبھ کجھ کھاہدا پیتا باہر آؤن نوں پھردا اے۔"

ایہناں گلاں دا منظور نوں وی پتہ سی تے اوہدے ماں پیو نوں وی۔ اوہدے ماں پیو اوہدیاں رالاں تے گڈاں لئی بڑے ڈاکٹراں، حکیماں تے پیراں فقیراں کول بھجے پر رالاں تے گڈاں اوتھے ہی رہیاں۔ منظور اک پرنے جہے نال آپنا منہ لکائی رکھنا تے سارا دن ایسے نال ہی گڈاں وی صاف کردے رہنا۔ انج منظور وچ ہور کوئی روگ نہیں سی۔ اوہ پڑھائی وچ چنگا، سیانا تے تمیز والا سی تے ہر نکے وڈے نوں جی کر کے بلاؤندا سی۔ صادق کجھ ورھے تے رنڈیپا کٹیا تے فیر اوہدی ہمت جواب دے گئی تے اوہنے برادری دی اک رنڈی زنانی نال نکاح کر لیا۔ ایس زنانی دے تن پچھلگ بال سن۔ اوہناں دا ویہڑا بالاں نال بھر گیا۔ ایہناں بالاں جد رل کے کھیڈنا تے سبھ نے منظور نوں چھیڑنا۔ سکینہ بھاویں اوہنوں چھیڑدی نہیں سی پر اوہدے ول ہمیش نک چاڑھ کے دیکھدی سی۔ ایہہ بال کھیڈدے کھیڈدے جوان ہو گئے تے اوہناں دے ویاہ دی گل تر پئی۔ اک دن دوہویں بھرا رل کے بیٹھے تے حاکم علی دی زنانی صادق نوں آکھیا، "بھائیا توں بھاویں ناراض ہو پر میں تیری وڈی دھی نہیں لینی پر بگو میری اے۔" صادق آپنی وڈی دھی دا پھڑ کے آپنی زنانی دے پچھلگ پتر نال ویاہ کر چھڈیا۔ منظور حالے پڑھدا پیا سی۔ اوہنے دس پاس کیتیاں تے ماسٹر لگ گیا۔ ہن راہ صاف سی۔ اوہدے ویاہ دی تیاری شروع ہو گئی۔ جیوں جیوں ویاہ دے دن نیڑے آؤندے سن، سکینہ نوں انج لگے جویں اوہدے وجود وچوں ساہ ست مکدا جاندا اے۔ نہ اوہدے توں کجھ کھاہدا پیتا جاوے تے نہ ہی اوہنوں نیند آوے۔ اتوں محلے دیاں کڑیاں اوہنوں آ کے چھیڑن۔ کوئی پونا لیا دیوے بئی ایہدے نال منظور دیاں رالاں تے گڈاں پونجھی رکھیں، کسے زنانی آ کے کیہا، "صادقو دی بیڑی ڈبی اے، اوہ گونہہ تے ڈگا اے، میں تے نکے ہوندیاں توں آپنے اکبر واسطے تینوں سوچ کے بیٹھی ساں۔ اجیہی جوڑی بننی سی کہ لوکاں کھلو کھلو کے ویکھنا سی۔" ویاہ ہو گیا تے پہلی رات ادھی راتیں اٹھ کے سکینہ الٹیاں کرن لگ پئی۔ سویرے اٹھ کے اوہدی سس سو سو گلاں بنائیاں، "بھکھی مردی نوں آ کے تخت تے بٹھایا اے، اگوں ایہدے لچھن ویکھو۔ چناں ورگا میرا پتر اے تے ایس ہسن پری نوں گونہہ لگدا اے۔ سارا جہان رشتے لے کے میرے بوہے تے ڈھکنا سی، میں کرما ماری ایہنوں گھر دی دھی سمجھ کے ڈولی پا آندا۔ اگوں ایہہ جہان نوں تماشہ دکھاؤندی پئی اے۔"

منظور آپنی تھاں تے پریشان سی، اوہنوں سمجھ نہیں سی لگدی کہ اوہنے کیہ غلطی کیتی اے۔ اوہنے سوچیا کہ ہر بندے نوں رب بناؤندا اے، کسے دے وس وچ تے نہیں ہوندا کہ اوہ کیویں بن کے جمے۔ رب تے سبھ نوں اکو طرحاں دا بناؤندا اے، اگوں بندے بہہ کے اوہنوں آپنی مرضی دا بنا لیندے نے۔ کالے رنگ وچ کیہ بھیڑ اے تے چٹے رنگ وچ کیہ خوبی اے۔ اُچا نک کیوں سوہنا اے تے پھینا نک کیوں بدصورت اے۔ چنھیاں اکھاں نوں کیہڑا گونہہ لگا اے تے موٹیاں اکھاں نوں کیہڑے پھمھن لگے نیں۔ موٹے بلھاں نوں کیہڑے کنڈے لگے نیں تے باریک باریک ہوٹھاں نال کیہڑے پھل ٹنگے نیں۔ ہر بندہ جد آپنے بال ول ویکھدا اے تے اوہنوں اوہ سوہنا لگدا اے پر جد ایہو بال کسے ہور دے گھر جمے تے اوہنوں اوہ بدصورت لگدا اے۔ ہر بندہ حسن دے کھوبھے وچ پھسیا اے۔ اوہ آپنی مرضی نال تے دیکھ ہی نہیں سکدا۔ اوہنوں حکم ملدا اے ایہنوں خوبصورت ویکھ تے اوہ ویکھدا اے۔ اوہنوں حکم ملدا ایہنوں بدصورت ویکھ تے اوہ ویکھدا اے۔

منظور دے جو وی وس وچ سی، اوہنے سارا زور لا کے سکینہ نوں خوش کرن دی کوشش کیتی۔ گل گل تے اوہدی خوشامد تے اوہدے حسن دی تعریف کیتی پر جیوں ہی سکینہ اوہنوں ویکھنا، اوہنے الٹیاں کرن لگ پینا۔ سکینہ ایہہ سبھ کجھ ویکھدی سی تے کئی وار اوہنے آپنے من نوں سمجھاؤن دی کوشش وی کیتی پر اک تے اوہدا آپنیاں الٹیاں تے وس نہیں سی چلدا تے دوجا روز لوکی آ کے منظور دیاں رالاں تے گڈاں دیاں گلاں کردے۔ ایسے بھنبل بھوسے وچ ویلا لنگھدا گیا تے سکینہ دے گھر اک منڈا ہو گیا۔ اوہنے آپنا سارا دھیان منڈے ول لاؤن دی کوشش کیتی پر رات نوں پھیر اوہو حالات، اوہو الٹیاں۔ اوہدا اک سہارا شیشہ سی جو ہر ویلے اوہدے کول ہوندا سی۔ دوناں رن کھسم نوں سمجھ نہیں سی لگدی کہ اوہ کیہ کرن۔ دوہویں آپنی آپنی جگہ تے مظلوم سن۔ منظور نے اک دن سکینہ نال صلاح کر کے آپنی بدلی کتے ہور تھاں کروا لئی۔ اوہدا خیال سی کہ تھاں بدلن نال ہو سکدا اے حالات کجھ بہتر ہو جان۔ اوہناں دے حالات روٹی ٹک ولوں تے بہتر ہو گئے پر اوہناں وچکار فاصلہ اوہی رہیا۔

ویلا لنگھدا گیا۔ اک دن سکینہ گھر وچ اکلی سی تے دوپہریں کسے اوہناں دا بوہا کھڑکایا۔ اوہنے جا کے بوہا کھولیا تے اگے اک اچا لما، گورا چٹا بندہ سوٹ ٹائی نال کھلوتا سی۔ اوہنے اک اٹیچی کیس پھڑیا ہویا سی۔ پتہ لگا کہ اوہ اوہناں دا نیڑے دا اک رشتے دار سی جو ولیت وچ رہندا سی۔ ایہہ آپنے نال سکینہ لئی بہت سارے تحفے تے کپڑے لے کے آیا سی۔ ایہہ آپنے سوٹاں بوٹاں، پیسیاں تے خوبصورتی توں وکھ گلاں دا جادوگر وی سی۔ بندیاں توں وکھ زنانیاں نوں آپنے ول کھچن دی اوہدے کول گدڑ سنگھی سی۔ تھوڑے دناں وچ ہی سارے محلے دیاں کڑیاں تے زنانیاں اوہدے دوآلے مکھیاں وانگوں اکٹھیاں ہو گئیاں تے اوہدے نال اکھ مٹکا کرن لگ پئیاں۔ پر اوہ اوہناں نال ہاسے مذاق توں اگانھ نہیں سی ودھدا۔ سکینہ نوں لگا کہ جد اوہ اوہدے ول ویکھدا اے تے اوہدیاں اکھاں وچ اک خاص طرحاں دا سنیہا ہوندا اے۔ کجھ دن تے سکینہ ایس نوں آپنا وہم سمجھیا پر ہولی ہولی ایہہ بندہ آنے بہانے اوہدے نیڑے ہون لگ پیا۔ کدے اوہنے سکینہ دے حُسن نوں سلاہنا، کدے آنے بہانے سکینا دا ہتھ پھڑ لینا تے کدے اوہدیاں گلھاں نوں ہتھ لا لینا۔ سکینہ نوں سمجھ لگ گئی سی پر اوہنوں ایہہ سمجھ نہیں سی لگی کہ اوہ کرے کیہ۔ اک پاسے اک بال دی ماں، چاچے دے پتر نال ویاہی ہوئی، برادری تے شریکاں نال بھریا پنڈ۔ دوجے پاسے اک نویں دنیا دا بوہا، اک بندہ اوہنوں سوہنی کہندا تے اوہدے اندر تتلیاں جہیاں اڈن لگ پیندیاں۔ اک اجیہا بندہ جہدے اوہنے ساری زندگی سپنے دیکھے سن، اوہ پگھر گئی۔ اوہنوں انج لگا جویں کوئی شہزادہ اوہنوں کسے قلعے دے قیدخانے توں کڈھ کے لے تریا ہووے۔ اک نویں جیون دا سواد، اک نشہ جیہا۔ سکینہ اک غلام وانگ اوہدی سیوا کردی تے اوہنوں سواد آؤندا۔ سکینہ دے گھر اوہ کئی دن رہیا تے جاندی واری منظور نوں منا کے سکینہ نوں آپنے نال لے گیا۔ ایہہ بندہ ویاہیا ہویا سی تے ایہدے بال بچے ولیت رہندے سن پر اوہدا آپنے پنڈ وچ آپنا گھر وی سی۔ سکینہ اوہدے گھر کئی ہفتے رہی۔ مڑ کے آئی تے اوہدا جی نہ لگے۔ کجھ ہفتیاں مگروں ایہہ بندہ مڑ سکینہ دے گھر آ گیا۔ کجھ دن رہیا تے فیر سکینہ نوں نال لے گیا۔ اوہدیاں چھٹیاں مک گیا تے ولیت واپس مڑ گیا۔ سکینہ اڈیک دی اگ وچ سڑن لگ پئی۔ سال مگروں اوہ بندہ فیر آ گیا۔ فیر اوہو ڈرامہ۔ کدے اوہ سکینہ دے گھر تے کدے سکینہ اوہدے گھر۔ کئی ورھے ایہو ڈرامہ چلدا رہیا۔ فیر آسے پاسے گلاں ہون لگ پئیاں۔ اوہناں وی سن لئیاں تے اوہناں ڈر کے لوکاں ساہمنے میل ملاپ گھٹا دتا۔ پر لُک چھپ ملدے رہے۔

اوہناں دی ایہہ لکن میٹی کئی سال چلدی رہی۔ اک وار اوہ پاکستان آیا ہویا سی، پچھوں اوہدی زنانی مر گئی۔ اوہ کجھ دناں لئی ولیت واپس گیا تے فیر چھیتی مڑ کے آ گیا۔ سکینہ بہانے نال اوہدے پنڈ ہرکھ وکھالے لئی گئی تے اوتھے رس کے بہہ گئی تے فیر کھلی ڈلھی اوہدے نال وسن لگ پئی۔ ایس بندے سکینہ نوں کہیا کہ اوہ طلاق لے لوے تے اوہ ویاہ کر لین گے۔ پر ویاہ دا سن کے سکینہ نوں انج لگا جویں اوہدے کپڑیاں وچ اوہدی تھاں منظور آ کے وڑ گیا ہووے تے اوہدا شیشہ ٹٹ کے کرچی کرچی ہو گیا ہووے تے اوہنے نانہہ کر دتی۔ اوس بندے دے وس وچ جو وی سی اوہنے کیتا۔ پیار دے واسطے پائے، رویا تے اوہنوں لالچ دتے، دھمکیاں دتیاں پر اوہ آپنی گل تے اڑی رہی۔ ہن نہ تے اوہ اوہدے نال ویاہ لئی تیار سی تے نہ ہی آپنے گھر والے کول جاندی سی۔ برادری وچ رولا پے گیا، شریکاں گلاں بنائیاں، پرھے پنچائتاں ہوئیاں تے سکینہ نوں واپس آؤنا پے گیا۔ اوہ واپس تے آ گئی پر رن کھسم دی بول چال بند ہو گئی۔ ہن بہت ورھے پہلاں سکینہ دا ایہہ عاشق دل دے دورے نال مر وی چکیا، ہن تک اوہدیاں قبر وچ ہڈیاں وی گل گئیاں ہون گیاں، اوہناں دا منڈا جوان ہو کے ویاہیا گیا تے اوہدے اگوں پنج بچے وی ہو گئے نیں۔ دوہویں بندے سٹھ وی ٹپ گئے نیں پر حالے تیک اک دوجے نال گل نہیں کردے۔

Sanjha punjab 21-a ویاہ کار نال

ویاہ کار نال

نکے ہوندیاں وڈ وڈیریاں عورتاں دعا دیندیاں ہندیاں سن "شالا! تینوں تتی واء وی نہ لگے۔" اسیں جو لوک سکینڈے نیویا وچ رہندے آں، کئی وار بہہ کے آپنیاں وڈ وڈیریاں دی دعا تے ہسدے آں جے ایہناں اجیہی دعا دتی تے ہن تتی واء تے لگنی دور دی گل رہ گئی، ایتھے تے ایہہ واء مل لینی پیندی اے۔ پنجاب و چ ہر سکھ تے آرام ٹھنڈ نال جوڑ دتا جاندا اے۔ جویں ٹھنڈ پا دتی او۔ جاں پھیر ماواں آپنا ڈھڈ ننگا کر کے نکے بالاں نوں جپھی پاؤندیاں نے تے ایہنوں ٹھنڈی پاؤنی کہندے نیں۔ ایس توں وکھ پنجابی کلچر وچ ٹھنڈ نال جڑے اینے لفظ لبھن گے جیہناں نال پوری اک ڈکشنری بن جاوے۔

سکینڈے نیویا وچ ایہہ اکھان تے مثالاں پٹھیاں نیں۔ ایتھے ٹھنڈ عذاب ہے، ایتھوں دی دوزخ وی ٹھنڈی تے برفیلی اے۔ جے کوئی وڈ وڈیری ایتھے تتی واء نہ لگن والی دعا دیوے گی تے اوہ ایتھے بد دعا لگے گی۔ ایتھے تتی واء مصیبت نہیں سگوں اک نعمت ہے۔ ایہہ نعمت سال وچ کجھ دن تاں رب ولوں مفت ملدی اے تے باقی دے دن مل لینی پیندی اے۔ مُل دیاں ایہناں نعمتاں وچوں اک ساونا باتھ اے۔ ساونا باتھ اصل و چ ساونا باتھ نہیں اے سگوں اک اجیہا کمرہ اے جو لگ بھگ تندور ورگا تتا ہوندا اے تے بندے ایس کمرے و چ ننگ دھڑنگ ہو کے بہندے نیں۔ اکثر کھاندے پیندے بندیاں دے آپنے گھراں وچ ایہہ بنیا ہوندا اے پر ہر شہر وچ ایہہ سرکاری تے پرائیویٹ وی ہوندا اے۔ جیہناں بندیاں دے گھر ایہہ ہوندا اے، اوہ وی کسے پبلک ساونا باتھ و چ بہہ کے خوش ہوندے نیں۔ اوہدی وجہ ایہہ نہیں اے کہ ایہناں پبلک ساونا باتھاں نوں کوئی پھمن لگے ہوندے نیں سگوں ایہدی وجہ بندیاں دا ساتھ ہے۔ سویڈن وچ بہتے سارے بندے ایس باتھ دے ایس حد تک عادی ہو جاندے نیں کہ اوہناں نوں ایہدا نشئی آکھیا جا سکدا اے۔ ایہناں نشایاں وچوں اک میں وی آن۔ میں ہفتے وچ دو چار واری ایتھے نہ جاواں تے مینوں اچوی جیہی لگی رہندی اے۔ ایس عملی برادری چوں اک بندے دا ناں جانے ہے۔ ایہہ ٥٠ اک سالاں دا سویڈش گورا اے تے کم ولوں ترکھان اے۔ اک وڈی سویڈش کمپنی وچ نوکر اے۔ ایہہ کمپنی لکڑی دا فرش لاؤن وچ مشہور اے۔

جانے جوانی وچ ملاح سی۔ اوہنے بہت سارے سال کئی جہازاں تے کم کیتا تے تنخواہ دے نال نال دنیا دے گھٹوگھٹ ٦٠ ملک وی دیکھ لئے۔ ایہناں ملکاں دی سیر اوہنوں کہانیاں دا پورا خزانہ دتا۔ گھاٹ گھاٹ دے پانی نال نہ صرف اوس دے ویکھن دا زاویہ کھلا ہو گیا سگوں اوہ آپ وی کھل گیا۔ اکثر سویڈش گورے بندیاں وانگ چپ تے بند نہیں ایں۔ جد اوہ ساونا باتھ آؤندا اے تے رونق لا دیندا اے۔ دنیا بھر دے چٹکلیاں توں وکھ اوہدے کول نویاں توں نویاں کہانیاں ہوندیاں نیں۔ ایتھے بیٹھے گوریاں چوں کجھ اوہدے ساتھ نال خوش ہوندے نیں تے کجھ اوہدے توں بے حد سڑدے نیں۔ ایہہ ایرکھا مارے گورے اوہنوں گپی، فضول تے گھٹیا بندہ سمجھدے نیں۔ اوہدے چٹکلے سن کے نہ تے ہسدے نیں تے نہ ہی کوئی ہور گل کردے نیں۔ اوہ سخت محنتی، ایماندار تے آپنے کم دا ماہر اے۔ جد اوہ آپنی کمپنی ولوں کدھرے کم کرن جاندا اے تاں بہت سارے مستریاں دے الٹ آپنا کم متھے ویلے وچ مکاؤندا اے۔ جے اوہ کسے کول پرائیویٹ کم کرن جاندا اے تے ہرگز ہرگز لالچی نہیں ہوندا۔ جائز دہاڑی لیندا اے، کاہلا کم کردا اے۔ اوہدے کم دی کوالٹی دیکھ کے بندے عش عش کردے نیں۔

جوانی وچ جد اوہنوں ملاحی راہیں دیس دیس دی مٹی چھاندیاں بہت سارے ورھے ہو گئے تے اک وار سویڈن چھٹیاں تے آیا تے ایتھے اوہدی ملنی اک سویڈش زنانی نال ہو گئی۔ ایہہ زنانی چھٹڑ سی تے نال اوہدے دو نیانے وی سن۔ ایہہ جانے توں گھٹوگھٹ ١٥ سال وڈی سی۔ اوہنوں ایس زنانی دی خورے کیہڑی ادا پسند آئی کہ اوہ ایہدے عشق دے کلاوے وچ آ گیا۔ عشق اجیہی طاقت اے جو بندے نوں لما پا دیندی ہے، بندے دیاں واگاں ایہدے ہتھ وچ آ جاندیاں نیں تے اوہ آپنی مرضی، آپنیاں سوچاں تے منصوبیاں نوں اک پاسے رکھ کے عشق دے اشارے تے نچن لگ پیندا اے۔ عشق نے اوہدیاں سمندر چوں جڑھاں پٹ کے زمین وچ لا دتیاں تے اوہ ملاحی نوں بائے بائے آکھ کے کوئی ہور کم لبھن لگ پیا۔ ملاحی توں ترکھانے تیک دا سفر اوہنے کیویں کیتا، ایہدا مینوں علم نہیں ایں۔ بہرحال ایس کم راہیں اوہدی روٹی چنگی بنن لگ پئی۔ ایہہ زنانی وی کدھرے نوکر سی۔ دوہاں دیاں تنخواہاں ملا کے چنگے بھلے پیسے بن جاندے سن تے اوہناں اک گھر لے لیا۔ ایہہ گھر آبادی توں تھوڑا جیہا دور سی۔ اتوں ایہدی حالت وی بہتی چنگی نہیں سی۔ نہ تے ایتھے سرکاری پانی ملدا سی تے نہ ہی گندے پانی دے نکلن دا پربندھ سی۔ جانے لنگوٹا کس کے ایس گھر دے دوالے ہو گیا تے اک اک کر کے ایہدے مسئلے حل کرن لگ پیا۔ نوکری مگروں اوہنوں جو وی وہلا ویلا لبھنا اوہنے ایہدی مرمت تے لا دینا۔ اوہنوں ایس کم وچ سواد آؤندا سی۔ پہلی گل تے ایہہ کہ ایہہ گھر اوہدا آپنا سی تے دوجی وجہ ایہہ سی کہ ایس گھر دے نال کئی ایکڑ تھاں سی۔ نال تھوڑی جیہی وِتھ تے سمندر لگدا سی۔ جانے جاندا سی کہ کل نوں جدوں ایہہ علا قہ آباد ہو جاوے گا تے سرکار نوں ایتھے ساریاں شہری سوکھتاں دا پربندھ کرنا پوے گا تے اج دا ایہہ کھنڈر کل سونے دے بھاء وکے گا۔

جانے لئی ایہہ سبھ کچھ اک سپنے وانگ سی۔ پر وچ وچ اک ڈراؤنا سپنا وی آ جاندا سی۔ تے ایہہ سی اوہدی زنانی دے داج وچ آئے بال۔ اک تے ایہہ بال وگڑے ہوئے سن، دوجے اوہناں دے پیو نال جانے دی زنانی دا جھگڑا چل رہیا سی۔ ایہہ بال تے جھگڑے اوہدی زنانی دا سارا ویلا لے جاندے سن تے جانے نوں ایس زنانی دا پیار جھونگے وچ ملدا سی۔ ایہناں مسئلیاں وچ جانے پہلے تے آپنی زنانی دا ہتھ ونڈاؤن دی کوشش کیتی پر جد اوہنوں ایہہ پتہ لگا کہ ایہناں دا کوئی پتال ہی نہیں، اوہ پچھانہہ ہٹن لگ پیا۔ اوہدی ایہہ گل اوہدی زنانی نوں چنگی نہ لگی کیونجے اوہ ایہہ سمجھدی سی کہ ایہناں بالاں تے جھگڑیاں دا اوہ بھائیوال اے۔ پر اوہ آپنی تھاں تے سچا سی تے اوہنے ایہہ ویاہ پیار تے خوشی لئی کیتا سی، لڑائیاں، جھگڑیاں تے مصیبتاں لئی نہیں۔ اوہدی زنانی تے پہلے جھگڑے آپنے بالاں تے پہلے گھر والے نال سن پر ہن ایہہ جانے دے وی گل پے گئے۔ اوہنے ایہناں توں جان چھڈاؤن لئی گھروں باہر رہنا شروع کر دتا۔ باہر رہن دا بہانہ پیدا کرن لئی اوہنے اوورٹائم تے پرائیویٹ کرنا شروع کر دتا۔ شام نوں کویلے گھر آؤنا تے کجھ چر بوتل نال شغل میلہ کر کے سوں جانا۔ آپنی زنانی دا منہ بند کرن لئی اوہنے اوورٹائم تے کالے کم راہیں کمائے پیسیاں دا ڈھیر اوہدے ساہمنے لا دینا۔

کجھ سال ایہہ سلسلہ انج ہی چلیا تے اوہدی زنانی نوں انج لگا کہ جویں اوہ اوہدے کولوں بھجن دے راہ لبھ رہیا اے۔ اوہنوں قابو کرن لئی اوہ حاملہ ہو گئی۔ بچہ جمیا تے جانے نوں انج لگیا جویں کہ ایس بچے راہیں اوہ ایس گھر دا دوبارہ ممبر بن گیا ہووے۔ پر ایہہ اوہدی غلط فہمی سی۔ مالی ذمہ واریاں دے نال نال اوہدے تے گھر تے بالاں دیاں ذمہ واریاں دا بھار ودھ گیا۔ ایس توں وکھ اوہدی زنانی دیاں گاہلاں تے جھاڑاں دا زور وی ودھن لگ پیا۔ اوہنوں انج لگدا سی جویں کہ ساری دنیا دے ہر مسئلے دا ذمہ وار اوہ ہے۔ اوہنے ایہدا حل ایہہ لبھیا کہ اوہ اک کنوں سُنندا تے دوجے کنوں کڈھ دیندا سی۔ جد کدے اوہ بھجن دا سوچدا تے اوہدا بال اوہدے ساہمنے آ کے کھلو جاندا۔ اوہنے اک اک دن گن کے گزارنا شروع کر دتا پئی کدوں اوہدا ایہہ بال ١٨ سال دا ہووےگا تے اوہدی ذمہ واری مکے گی۔ تے اوہنوں ایس عذاب توں نجات ملے گی۔

آخرکار پچھلے سال ایہہ موقع آ گیا۔ بہتے سویڈش نوجوان ١٨ سال دے ہوندیاں ہی ماپیاں نوں رب راکھا کہہ جاندے نیں۔ جانے دا پتر وی ١٨ دا ہو کے گھر چھڈ گیا۔ اوہ گیا تے جانے وی سامان بنھن لگ پیا۔ ایہہ دیکھ کے اوہدی زنانی بھجی آئی، روئی تے آ کے واسطے پائے۔ نالے اوہنوں قائل کرن لئی آکھن لگی ہن گھر ویچن لئی بھیڑا ویلا اے، جائیداد دیاں قیمتاں ڈگ کے تیجا حصہ رہ گئیاں نیں۔ اج ویچن نال تے سانوں مول وی نہیں ملے گا۔ کجھ چر ٹھہر جا، قیمتاں ودھیاں تے ویچ کے تر جاویں۔ جانے لئی اوہدی آزادی تے سکون پیسیاں توں ودھ مُل دے سن۔ اوہ گھاٹے وچ گھر ویچ کے تر گیا۔ زنانی دا ناں سن کے کناں نوں ہتھ لاؤندا اے تے کہندا اے، "نہ ایس جنم وچ کوئی زنانی اوہدے نیڑے آوے گی تے نہ ای اگلے جنم وچ۔" اوہنے پچھلے دنیں اک پرانی امریکی اینٹیک کار لے لئی اے تے آپنا سارا ویلا ایس نوں بناؤن سوارن تے لا دیندا اے۔ کہندے اوہدا ویاہ ایس کار نال ہو گیا اے۔ نہ ایہہ لڑدی اے، نہ روندی اے، نہ بلیک میل کردی اے تے نہ ای ایہدے کوئی وگڑے ہوئے پچھلگ بال نیں۔

Sanjha punjab 22-b

ਸਾਂਝਾ ਪੰਜਾਬ

ਯੋਹਾਨਾ ਦੀ ਸ਼ਾਦੀ

ਮੇਰੀ ਬੀਵੀ ਰੋਜ਼ ਮੈਨੂੰ ਯੋਹਾਨਾ ਦੀ ਸ਼ਾਦੀ 'ਤੇ ਜਾਣ ਲਈ ਯਾਦ ਕਰਵਾਉਂਦੀ ਏ ਤੇ ਮੈਂ ਅੱਗੋਂ ਹੂੰ, ਹਾਂ ਕਰ ਛੱਡਦਾ ਹਾਂ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਏਸ ਸ਼ਾਦੀ 'ਤੇ ਜਾਣ ਲਈ ਵਿੱਚੋਂ ਮੇਰਾ ਦਿਲ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਪਰ ਨਾਲ ਹੀ ਇੱਕ ਕਰੀਬੀ ਰਿਸ਼ਤਾ ਹੋਣ ਪਾਰੋਂ ਮੇਰੇ ਵਿੱਚ ਹਿੰਮਤ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦੀ ਕਿ ਮੈਂ ਸਿੱਧੀ-ਸਿੱਧੀ ਨਾਂਹ ਕਰ ਦੇਵਾਂ। ਮੈਂ ਰੋਜ਼ ਕੋਈ ਅਜੇਹਾ ਬਹਾਨਾ ਲੱਭਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ਜਿਸ ਰਾਹੀਂ ਮੇਰੀ ਬੀਵੀ ਵੀ ਨਾ ਵਿਗੜੇ ਤੇ ਮੈਨੂੰ ਏਸ ਸ਼ਾਦੀ 'ਤੇ ਵੀ ਨਾ ਜਾਣਾ ਪਵੇ। ਮੇਰੀ ਏਹ ਗੱਲ ਸੁਣ ਕੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਬੰਦੇ ਹੈਰਾਨ ਹੋਣਗੇ ਕਿ ਏਹ ਅਜੀਬ ਬੰਦਾ ਏ ਜੋ ਸ਼ਾਦੀ 'ਤੇ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦਾ। ਬੰਦੇ ਤੇ ਕਿਸੇ ਵਿਆਹ ਸ਼ਾਦੀ 'ਤੇ ਜਾਣ ਲਈ ਤਰਸਦੇ ਨੇ, ਕਿਸੇ ਸ਼ਾਦੀ ਦਾ ਸੱਦਾ ਆਉਣ ਮਗਰੋਂ ਇੱਕ-ਇੱਕ ਦਿਨ ਗਿਣ ਕੇ ਗੁਜ਼ਾਰਦੇ ਨੇ। ਮੇਰੇ ਏਸ ਸ਼ਾਦੀ 'ਤੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਕੰਨੀ ਕਤਰਾਉਣ ਦੀ ਵਜ੍ਹਾ ਏਹ ਨਹੀਂ ਕਿ ਮੈਂ ਸ਼ਾਦੀਆਂ 'ਤੇ ਜਾਂਦਾ ਨਹੀਂ। ਮੈਂ ਸਾਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਸ਼ਾਦੀਆਂ 'ਤੇ ਗਿਆ ਹਾਂ ਤੇ ਹੁਣ ਵੀ ਜਾਂਦਾ ਹਾਂ ਪਰ ਏਹ ਇੱਕ ਖ਼ਾਸ ਸ਼ਾਦੀ ਏ ਜਿਹਨੇ ਮੇਰੀ ਜ਼ਾਤ ਨੂੰ ਵੰਡ ਦਿੱਤਾ ਏ ਤੇ ਮੈਨੂੰ ਸਮਝ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦੀ ਕਿ ਮੈਂ ਕੀ ਕਰਾਂ। ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਤੇ ਦੋ ਬੰਦਿਆਂ ਦੇ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਜੀਵਨ ਸਾਥੀ ਚੁਣਨ ਦਾ ਅਹਿਤਰਾਮ ਏ ਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਮਾਜ ਦੀਆਂ ਕਈ ਡਰਾਉਣੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਆਉਂਦੀਆਂ ਨੇ। ਯੋਹਾਨਾ ਮੇਰੀ ਬੀਵੀ ਦੀ ਸੱਕੀ ਫੁਫੀ ਦੀ ਧੀ ਏ ਤੇ ਓਹ ਆਪਣੇ ਮਾਂ-ਪਿਉ ਦਾ ਇਕੱਲਾ-ਇਕੱਲਾ ਬਾਲ ਏ। ਮੇਰੀ ਬੀਵੀ ਦਾ ਨਿੱਕੇ ਹੁੰਦਿਆਂ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਏਸ ਫੁਫੀ ਨਾਲ ਖ਼ਾਸ ਜੋੜ ਰਿਹੈ। ਏਹ ਫੁਫੀ ਸਾਡੇ ਘਰ ਵੀ ਕਈ ਵਾਰ ਆਈ ਏ, ਅਸੀਂ ਵੀ ਓਹਦੇ ਘਰ ਕਈ ਵਾਰ ਗਏ ਆਂ। ਏਸ ਆਉਣ-ਜਾਣ ਦੀ ਖ਼ਾਸ ਗੱਲ ਏਹ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਇੱਕ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦੇ। ਓਹ ਦੱਖਣੀ ਸਵੀਡਨ ਦੇ ਇੱਕ ਨਿੱਕੇ ਜਿਹੇ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੀ ਏ ਜੋ ਸਟਾਕਹੋਮ ਤੋਂ ਘਟੋਘਟ 800 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਏ। ਜੇ ਬੰਦਾ ਕਾਰ ਜਾਂ ਗੱਡੀ ਰਾਹੀਂ ਉਥੇ ਜਾਵੇ ਤੇ ਪੂਰੀ ਦਿਹਾੜੀ ਭੱਜ ਜਾਂਦੀ ਏ। ਜੇ ਬੰਦਾ ਜਹਾਜ਼ ਰਾਹੀਂ ਜਾਵੇ ਤੇ ਅੱਗੋਂ ਦੋ ਹੋਰ ਯੱਭ ਨੇ। ਪਹਿਲਾ ਏਹ ਕਿ ਏਥੇ ਜਹਾਜ਼ ਰੋਜ਼ ਜਾਂਦਾ ਨਹੀਂ। ਜੇ ਜਾਂਦਾ ਏ ਤੇ ਏਹਦੀ ਟਿਕਟ ਏਨੀ ਮਹਿੰਗੀ ਏ ਕਿ ਇਤਨੇ ਪੈਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਲੱਗਭੱਗ ਯੋਰਪ ਦੇ ਸਾਰੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਦੀ ਟਿਕਟ ਆ ਜਾਂਦੀ ਏ। ਇਤਨਾ ਫ਼ਾਸਲਾ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਸਾਡਾ ਮੇਲ ਮਿਲਾਪ ਹਮੇਸ਼ਾ ਰਿਹਾ। ਉਂਝ ਤੇ ਏਥੇ ਗੋਰੇ ਇੱਕ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਕਈ-ਕਈ ਸਾਲ ਆਪਣੇ ਮਾਂ-ਪਿਉ ਤੇ ਭੈਣ ਭਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦੇ। ਯੋਹਾਨਾ ਦੀ ਮਾਂ ਕਿਸੇ ਕਾਲਜ ਦੀ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਰਿਟਾਇਰ ਹੋਈ ਏ ਤੇ ਓਹਦਾ ਘਰ ਵਾਲਾ ਅੱਜ ਤੋਂ 15 ਸਾਲ ਪਹਿਲੇ ਸਾਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਸਾਈਕਾਲੋਜਿਸਟ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕਰ ਕੇ ਰਿਟਾਇਰ ਹੋਇਆ। ਦੋਹਾਂ ਪਤੀ ਤੇ ਪੱਤਨੀ ਦੀਆਂ ਉਮਰਾਂ ਵਿੱਚ ਕੋਈ 10 ਸਾਲ ਦਾ ਫ਼ਰਕ ਏ। ਯੋਹਾਨਾ ਮਾਂ-ਪਿਉ ਦਾ ਇਕੱਲਾ ਬਾਲ ਏ ਜੋ ਮੰਨਤਾਂ ਤੇ ਦੁਆਵਾਂ ਨਾਲ ਬੜੇ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਦੀ ਉਡੀਕ ਮਗਰੋਂ ਜੰਮਿਆਂ। ਏਸ ਪਾਰੋਂ ਓਹ ਖ਼ਾਸ ਬਾਲ ਸੀ। ਓਹਦੇ ਲਾਡ ਚੁੱਕਣੇ ਤੇ ਵੱਖਰੀ ਗੱਲ ਰਹਿ ਗਈ, ਓਹਦੇ ਮਾਂ-ਪਿਉ ਓਹਦੇ ਤੋਂ ਸਦਕੇ ਤੇ ਵਾਰੀ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਕਈ ਵਾਰ ਤੇ ਇੰਝ ਲੱਗਦਾ ਸੀ ਜਿਵੇਂ ਜਣੇ ਸੁਆਣੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਲੱਗਾ ਹੋਇਆ ਸੀ ਪਈ ਓਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਹੜਾ ਯੋਹਾਨਾ ਦੇ ਬਹੁਤੇ ਨਾਜ਼-ਨਖ਼ਰੇ ਚੁੱਕਦਾ ਏ। ਯੋਹਾਨਾ ਘਰ ਦੀ ਰਾਣੀ ਬਣ ਗਈ ਤੇ ਓਹਦੇ ਮਾਂ-ਪਿਉ ਓਹਦੇ ਹੱਥ ਬੰਨ੍ਹੇਂ ਗ਼ੁਲਾਮ ਸਨ। ਓਹਦੇ ਮੂੰਹ 'ਚੋਂ ਗੱਲ ਨਿਕਲੀ ਨਹੀਂ ਜੇ ਪਹਿਲੇ ਪੂਰੀ ਹੋ ਗਈ। ਮੰਗਾਂ ਤੋਂ ਵੱਖ ਘਰ ਦੇ ਫ਼ੈਸਲੇ ਵੀ ਓਹਦੀ ਮਰਜ਼ੀ ਨਾਲ ਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਘਰ ਦਾ ਰੰਗ ਕਿਹੜਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਏ, ਕਿਹੜੀ ਕਾਰ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਏ, ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਕਿਹੋ ਜਿਹਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਏ। ਓਹਨੇ ਦੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਜੇ ਕਿਸੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਜਾਂ ਮਿਲਣ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਕੋਈ ਗੱਲ ਅਜੀਬ ਲੱਗਣੀ ਤੇ ਓਹਦੇ ਮਾਂ-ਪਿਉ ਸੱਠ ਸਫ਼ਾਈ ਪੇਸ਼ ਕਰਨੀ ਕਿ ਏਹ ਯੋਹਾਨਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਯੋਹਾਨਾ ਤੋਂ ਓਹਦੇ ਮਾਂ-ਪਿਉ ਤੇ ਡਰਦੇ ਹੀ ਸਨ ਪਰ ਏਹ ਡਰ ਓਹਨਾਂ ਦੇ ਮਿਲਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਕਬੂਲ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਸੀ। ਅਸੀਂ ਜਿਤਨੀ ਵਾਰੀ ਵੀ ਓਹਨਾਂ ਦੇ ਘਰ ਗਏ, ਏਹ ਡਰ ਸਾਨੂੰ ਇੱਕ ਭੂਤ-ਪ੍ਰੇਤ ਵਾਂਗ ਚੰਬੜਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਯੋਹਾਨਾ ਵਿਗੜੀ ਤੇ ਲਾਡਲੀ ਹੋਣ ਤੋਂ ਵੱਖ ਸਿਖ਼ਰ ਦੀ ਇਕੱਲੀ ਸੀ। ਸਾਰਾ ਘਰ ਖਿਡਾੳਣਿਆਂ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਪਰ ਓਹਦੇ ਨਾਲ ਖੇਡਣ ਵਾਲਾ ਬਾਲ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹੁੰਦਾ। ਓਹਦੇ ਨਾਲ ਖੇਡਣ ਦੀ ਡਿਊਟੀ ਓਹਦੇ ਮਾਂ-ਪਿਉ ਨੂੰ ਦੇਣੀ ਪੈਂਦੀ ਸੀ। ਕਈ ਵਾਰੀ ਓਹਦੇ ਨਾਲ ਓਹਦੇ ਮਾਂ-ਪਿਉ ਨੂੰ ਖੇਡਦਿਆਂ ਵੇਖ ਕੇ ਹਾਸਾ ਆਉਂਦਾ ਸੀ ਕਿ ਦੋ ਪੜ੍ਹੇ ਲਿਖੇ ਤੇ ਭਾਰੇ ਗੋਰੇ ਬੰਦੇ ਓਹਦੇ ਨਾਲ ਬਾਲ ਬਣੇ ਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਏਸ ਖੇਡ ਵਿੱਚ ਓਹਦਾ ਪਿਉ ਹਮੇਸ਼ ਅੱਗੇ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਯੋਹਾਨਾ ਦਾ ਦੂਜੇ ਬਾਲਾਂ ਨੂੰ ਨਾ ਮਿਲਣਾ ਤੇ ਵੱਖਰੀ ਗੱਲ ਰਹਿ ਗਈ ਓਹ ਕਿਸੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਨੂੰ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਮਿਲਦੀ। ਜਦ ਕਦੇ ਵੀ ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਮਰਨੇ-ਪਰਣੇ ਦਾ ਇਕੱਠ ਹੋਣਾ ਤੇ ਏਹਦੇ ਵਿੱਚ ਏਹ ਦੋਹਵੇਂ ਬੰਦੇ ਕਦੇ ਇਕੱਠੇ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀਂ ਸਨ ਹੁੰਦੇ। ਓਹਦੀ ਵਜ੍ਹਾ ਯੋਹਾਨਾ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਕਿਉਂਜੇ ਮਾਂ-ਪਿਉ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਓਹਦੇ ਨਾਲ ਘਰ ਰਹਿਣਾ ਪੈਂਦਾ ਸੀ। ਏਹ ਡਿਊਟੀ ਲੱਗਭੱਗ ਹਰ ਵਾਰ ਓਹਦੇ ਪਿਉ ਨੂੰ ਦੇਣੀ ਪੈਂਦੀ ਸੀ। ਵੇਲੇ ਦੇ ਲੰਘਣ ਨਾਲ ਯੋਹਾਨਾ ਵੱਡੀ ਹੁੰਦੀ ਗਈ। ਮੇਰੀ ਬੀਵੀ ਜਦ ਕਦੇ ਆਪਣੀ ਫੁਫੀ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰਨੀ ਤੇ ਓਹਨੇ ਰਸਮੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਯੋਹਾਨਾ ਦਾ ਪੁੱਛਣਾ ਤੇ ਅੱਗੋਂ ਓਹਦੀ ਫੁਫੀ ਠੰਡਾ ਸਾਹ ਭਰ ਕੇ ਆਖਣਾ, ''ਯੋਹਾਨਾ ਉਂਝ ਦੀ ਉਂਝ ਤੇ ਠੀਕ ਏ।" ਯੋਹਾਨਾ ਬਾਲਪੁਣੇ ਦੀ ਪੌੜੀ ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਜੁਆਨੀ ਵਿੱਚ ਪੈਰ ਰੱਖਿਆ ਤੇ ਓਹਦੇ ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਦੇ ਦੂਜੇ ਜੁਆਨ ਹੋਏ ਮੁੰਡੇ ਕੁੜੀਆਂ ਆਪਣੇ ਬੁਆਏ-ਫ਼੍ਰੈਂਡ ਅਤੇ ਗਰਲ-ਫ਼੍ਰੈਂਡਜ਼ ਲੱਭ ਲਏ। ਪਰ ਯੋਹਾਨਾ ਵਿਹਲੀ ਸੀ। ਸਵੀਡਿਸ਼ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਏਹ ਗੱਲ ਇੱਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮਿਹਣਾ ਏ। ਜੇ ਏਥੇ ਕਿਸੇ ਮੁੰਡੇ-ਕੁੜੀ ਦਾ 15 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਤੀਕ ਕੋਈ ਬੁਆਏ ਫ਼੍ਰੈਂਡ ਜਾਂ ਗਰਲ-ਫ਼੍ਰੈਂਡ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਤੇ ਲੋਕੀਂ ਗੱਲਾਂ ਬਣਾਉਂਦੇ ਨੇ। ਕੁਝ ਓਹਨੂੰ ਤਰਸ ਦੀ ਨਿਗਾਹ ਨਾਲ ਵੇਖਦੇ ਨੇ ਤੇ ਕੁਝ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਕਾਨਾਫੂਸੀਆਂ ਕਰਦੇ ਨੇ ਪਈ ਵਿਚਾਰੀ ਦੇ ਦਿਮਾਗ ਵਿੱਚ ਖ਼ਰਾਬੀ ਏ। ਯੋਹਾਨਾ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਪਾਸ ਕਰ ਕੇ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਦਾਖ਼ਲ ਹੋ ਗਈ। ਜਦ ਕਦੇ ਕਿਸੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਓਹਦੇ ਮਾਂ-ਪਿਉ ਤੋਂ ਪੁੱਛਣਾ ਤੇ ਓਹਨਾਂ ਅੱਗੋਂ ਓਹੋ ਪੁਰਾਣਾ ਜੁਆਬ ਦੇਣਾ, ''ਯੋਹਾਨਾ ਹਾਲੇ ਤੀਕ ਇਕੱਲੀ ਏ।" ਮੈਨੂੰ ਨਹੀਂ ਪਤਾ ਏਹਦੀ ਵਜ੍ਹਾ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਏਹ ਸੁਆਲ ਸਨ ਜਿਹਨਾਂ ਤੋਂ ਅੱਕ ਕੇ ਜਾਂ ਫੇਰ ਯੋਹਾਨਾ ਦਾ ਆਪਣਾ ਦਿਲ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਬਹਿਰਹਾਲ ਓਹਦੇ ਮਾਂ-ਪਿਉ ਓਹਨੂੰ ਇੱਕ ਕੁੱਤਾ ਲਿਆ ਦਿੱਤਾ। ਹੁਣ ਜਦ ਲੋਕਾਂ ਪੁੱਛਣਾ ਤੇ ਓਹਨਾ ਅੱਗੋਂ ਕਹਿਣਾ, ''ਯੋਹਾਨਾ ਆਪਣੇ ਕੁੱਤੇ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਖ਼ੁਸ਼ ਏ।" ਯੋਹਾਨਾ ਕਾਲਜ ਪਾਸ ਕੀਤਾ ਤੇ ਓਹਨੂੰ ਸੋਕੜੇ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਲੱਗ ਗਈ। ਓਹਨੇ ਖਾਣਾ-ਪੀਣਾ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ। ਏਹ ਦੇਖ ਕੇ ਓਹਦੇ ਮਾਂ-ਪਿਉ ਦੀ ਜਾਨ ਟੰਗੀ ਗਈ। ਓਹ ਆਪਣਾ ਸਭ ਕੁਝ ਛੱਡ ਕੇ ਓਹਦੀ ਜਾਨ ਬਚਾਉਣ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਲੱਗ ਪਏ। ਓਹਨਾਂ ਸਵੀਡਨ ਦਾ ਕੋਈ ਵੱਡੇ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਡਾਕਟਰ ਤੇ ਸਾਈਕਾਲੋਜਿਸਟ ਨਾ ਛੱਡਿਆ ਪਰ ਯੋਹਾਨਾ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਲੰਬੀ ਹੁੰਦੀ ਗਈ। ਤੇ ਓਹ ਹੱਡੀਆਂ ਦੀ ਮੁੱਠ ਬਣ ਗਈ। ਓਹਦੇ ਮਾਂ-ਪਿਉ ਮਜਬੂਰ ਹੋ ਕੇ ਓਹਨੂੰ ਹਸਪਤਾਲ ਦਾਖ਼ਲ ਕਰਵਾ ਦਿੱਤਾ ਜਿਥੇ ਡਾਕਟਰਾਂ ਓਹਨੂੰ ਨਾਲੀਆਂ ਨਾਲ ਖ਼ੁਰਾਕ ਦੇਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਯੋਹਾਨਾ ਏਥੇ ਕਈ ਮਹੀਨੇ ਦਾਖ਼ਲ ਰਹੀ ਤੇ ਫੇਰ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਤੰਦਰੁਸਤ ਹੋਣ ਲੱਗ ਪਈ। ਤੰਦੁਰਸਤ ਹੋਣ ਪਿੱਛੋਂ ਓਹਨੇ ਯੁਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦਾਖ਼ਲਾ ਲੈ ਲਿਆ ਤੇ ਆਪਣੇ ਪਿਉ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਈਕਾਲੋਜੀ ਪੜ੍ਹਨ ਲੱਗ ਪਈ। ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਿੱਚ ਓਹ ਹਮੇਸ਼ ਲਾਇਕ ਰਹੀ ਸੀ। ਓਹਨੇ ਕਈ ਸਾਲ ਪੜ੍ਹਨ ਮਗਰੋਂ ਬਹੁਤ ਚੰਗੇ ਨੰਬਰਾਂ ਵਿੱਚ ਡਾਕਟ੍ਰੇਟ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਲੈ ਲਈ। ਪੜ੍ਹਾਈ ਮੁਕਾਉਣ ਮਗਰੋਂ ਕੁਝ ਸਾਲ ਏਧਰ-ਉਧਰ ਵਕਤੀ ਨੌਕਰੀਆਂ ਕਰਨ ਮਗਰੋਂ ਆਖ਼ਰ ਨੂੰ ਸਾਈਕਾਲੋਜਿਸਟ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਲੱਭ ਗਈ। ਹੁਣ ਓਹਦੇ ਕੋਲ ਓਹ ਸਭ ਕੁਝ ਸੀ ਜੇਹਦਾ ਕੋਈ ਸਵੀਡਿਸ਼ ਬੰਦਾ ਸੁਪਨਾ ਵੇਖਦਾ ਏ। ਤਗੜੀ ਤਨਖਾਹ, ਵੱਡੀ ਸਾਰੀ ਡਿਗਰੀ ਤੇ ਉੱਚੇ ਰੁਤਬੇ ਵਾਲੀ ਨੌਕਰੀ। ਅਮੀਰ ਮਾਂ-ਪਿਉ ਦੀ ਇਕੱਲੀ ਧੀ ਹੋਣ ਪਾਰੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀ ਜਾਇਦਾਦ ਦੀ ਵਾਰਿਸ। ਵੇਲੇ ਦੇ ਲੰਘਣ ਨਾਲ ਓਹ 30 ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਚੌਖ਼ਟ ਪਾਰ ਕਰ ਕੇ ਉਮਰ ਦੇ ਪੱਕੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਦਾਖ਼ਲ ਹੋ ਗਈ। ਪਰ ਓਹ ਹਾਲੇ ਤੀਕ ਇਕੱਲੀ ਦੀ ਇਕੱਲੀ ਸੀ। ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਪੁੱਛਣ 'ਤੇ ਓਹਦੇ ਮਾਂ-ਪਿਉ ਸਾਲਾਂ ਬੱਧੀ ਰਟਿਆ ਜੁਆਬ ਦੇਣਾ, ''ਯੋਹਾਨਾ ਆਪਣੇ ਕੁੱਤੇ ਨਾਲ ਖ਼ੁਸ਼ ਏ।" ਓਹਦੇ ਨਾਲ ਦੇ ਚਾਚਿਆਂ, ਤਾਇਆਂ, ਮਾਮਿਆਂ, ਫੁਫੀਆਂ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਧੀ ਕਬੀਲਦਾਰ ਹੋ ਗਏ ਸਨ ਤੇ ਓਹਨਾਂ ਦੇ ਬਾਲ ਵੀ ਜੁਆਨ ਹੋਣ ਲੱਗ ਪਏ ਸਨ। ਓਹਨਾਂ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਪੁੱਛਣਾ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਕਿ ਓਹ ਇਕੱਲੀ ਏ ਜਾਂ ਓਹਨੂੰ ਕੋਈ ਬੰਦਾ ਲੱਭਿਐ। ਕੁਝ ਵਰ੍ਹੇ ਪਹਿਲਾਂ ਓਹਨੂੰ ਖ਼ਵਰੇ ਕੀ ਉਲੇਲ ਆਇਆ ਕਿ ਓਹਨੇ ਆਪਣਾ ਵੱਖਰਾ ਘਰ ਲੈ ਲਿਆ। ਓਹਦੇ ਮਾਂ-ਪਿਉ ਰੋਏ ਪਿੱਟੇ, ਓਹਨਾਂ ਮਿੰਨਤਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਪਰ ਓਹ ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦਾ ਘਰ ਛੱਡ ਕੇ ਆਪਣੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਫ਼ਟ ਹੋ ਗਈ। ਓਹਦੇ ਜਾਣ ਮਗਰੋਂ ਓਹਦਾ ਪਿਉ ਬਿਮਾਰ ਹੋ ਗਿਆ ਤੇ ਇੰਝ ਲੱਗਦਾ ਸੀ ਜਿਵੇਂ ਘੱਟ ਈ ਬਚੇਗਾ। ਕਈ ਮਹੀਨੇ ਬਿਮਾਰ ਰਹਿਣ ਮਗਰੋਂ ਓਹ ਤੰਦਰੁਸਤ ਤੇ ਹੋ ਗਿਆ ਪਰ ਬਿਮਾਰੀ ਓਹਨੂੰ ਤਗੜਾ ਰਗੜਾ ਲਾ ਗਈ ਤੇ ਓਹ ਦਿਮਾਗੀ ਤੇ ਜਿਸਮਾਨੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬੇਕਾਰ ਹੋ ਗਿਆ। ਏਸ ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਦੇ ਹਾਲਾਤ ਓਸੇ ਚਾਲੇ ਤੁਰੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ ਤੇ ਇੱਕ ਖ਼ਬਰ ਆ ਕੇ ਭੁਚਾਲ ਲਿਆ ਦਿੱਤਾ। ਮੇਰੇ ਸਹੁਰੇ ਹੱਸਦਿਆਂ ਤੇ ਠੱਠਾ ਜੇਹਾ ਕਰਦਿਆਂ ਮੇਰੀ ਬੀਵੀ ਨੂੰ ਫ਼ੋਨ ਕੀਤਾ, ''ਤੈਨੂੰ ਪਤਾ ਏ ਯੋਹਾਨਾ ਦੀ ਮੰਗਣੀ ਹੋ ਗਈ ਏ?" ਏਹ ਖ਼ਬਰ ਸੁਣ ਕੇ ਮੇਰੀ ਬੀਵੀ ਹੱਕੀ-ਬੱਕੀ ਰਹਿ ਗਈ ਤੇ ਪੁੱਛਣ ਲੱਗੀ ਕਿ ਓਹ ਕੌਣ ਏ? ਆਖਣ ਲੱਗਾ ਕਿ ਮੈਨੂੰ ਇਤਨਾ ਈ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਏ ਕਿ ਓਹ ਓਸੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ ਏ ਤੇ ਯੋਹਾਨਾ ਦਾ ਇੱਕ ਮਰੀਜ਼ ਸੀ। ਓਹਨਾਂ ਦਾ ਬੜੇ ਚਿਰ ਤੋਂ ਖ਼ੁਫੀਆਂ ਇਸ਼ਕ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਸੀ ਪਰ ਹੁਣ ਓਹਨਾਂ ਮੰਗਣੀ ਕਰ ਲਈ ਏ। ''ਓਹ ਕਰਦਾ ਕੀ ਏ?" ਮੇਰੀ ਬੀਵੀ ਪੁੱਛਿਆ। ''ਕਰਦਾ ਕੁਰਦਾ ਕੁਝ ਨਹੀਂ, ਓਹ ਪੈਨਸ਼ਨਰ ਏ, ਏਸ ਸਾਲ ਓਹਨੇ ਆਪਣੀ 75ਵੀਂ ਵਰ੍ਹੇਗੰਢ ਮਨਾਈ ਏ।"

Sanjha punjab 22-a

میری بیوی روز مینوں یوہانا دے ویاہ تے سویڈن جان لئی یاد کرواؤندی اے تے میں اگوں ہوں، ہاں کر چھڈدا ہاں۔ اصل وچ ایس ویاہ تے جان لئی وچوں میرا دل نہیں کردا۔ پر نال ہی اک نیڑلا ساک ہون پاروں میرے وچ ہمت نہیں پیندی کہ میں سدھی سدھی نانہہ کر دیواں۔ میں روز کوئی اجیہا بہانہ لبھن دی کوشش کردا ہاں جس راہیں میری بیوی وی نہ وگڑے تے مینوں ایس ویاہ تے وی نہ جانا پوے۔ میری ایہہ گل سن کے بہت سارے بندے حیران ہون گے کہ ایہہ عجیب بندہ اے جو ویاہ تے نہیں جاندا۔ بندے تے کسے ویاہ شادی تے جان لئی ترسدے نیں، کسے ویاہ دا سدّا آؤن مگروں اک اک دن گن کے گزاردے نیں۔ میرے ایس ویاہ تے جان توں کنی کتراؤن دی وجہ ایہہ نہیں کہ میں ویاہواں تے جاندا نہیں۔ میں ساری زندگی ویاہواں تے گیا ہاں تے ہن وی جاندا ہاں پر ایہہ اک خاص ویاہ اے جہنے میری ذات نوں ونڈ دتا اے تے مینوں سمجھ نہیں لگدی کہ میں کیہ کراں۔ اک پاسے تے دو بندیاں دے اک دوجے نوں آپنا جیون ساتھی چنن دا احترام اے تے دوجے پاسے پنجابی سماج دیاں کئی ڈراؤنیاں یاداں آؤندیاں نیں۔

یوہانا میری بیوی دی سکی پھپھی دی دھی اے تے اوہ آپنے ماں پیو دا اکلا اکلا بال اے۔ میری بیوی دا نکے ہوندیاں توں آپنی ایس پھپھی نال اچیچا جوڑ رہے۔ ایہہ پھپھی ساڈے گھر وی کئی وار آئی اے، اسیں وی اوہدے گھر کئی وار گئے آں۔ ایس آؤن جان دی اچیچی گل ایہہ ہے کہ اسیں اک شہر وچ نہیں رہندے۔ اوہ دکھنی سویڈن دے اک نکے جہے شہر وچ رہندی اے جو سٹاک ہوم توں گھٹوگھٹ ٨٠٠ کلومیٹر دور اے۔ جے بندہ کار جاں گڈی راہیں اوتھے جاوے تے پوری دیہاڑی بَھج جاندی اے۔ جے بندہ جہاز راہیں جاوے تے اگوں دو ہور یبھ نیں۔ پہلا ایہہ کہ ایتھے جہاز روز جاندا نہیں۔ جے جاندا اے تے ایہدی ٹکٹ اینی مہنگی اے کہ اینے پیسیاں وچ نیڑے تیڑے یورپ دے سارے شہراں دی ٹکٹ آ جاندی اے۔ اینا پینڈا ہون دے باوجود ساڈا میل ملاپ ہمیشہ رہیا۔ انج تے ایتھے گورے اک شہر وچ رہن مگروں وی کئی کئی سال آپنے ماں پیو تے بھین بھراواں نوں نہیں ملدے۔

یوہانا دی ماں کسے کالج دی پرنسپل دے طور تے ریٹائر ہوئی اے تے اوہدا گھر والا اج توں ١٥ سال پہلے ساری زندگی سائیکالوجسٹ دے طور تے کم کر کے ریٹائر ہویا۔ دوہاں کھسم تے تیویں دیاں عمراں و چ کوئی ١٠ سال دا فرق اے۔ یوہانا ماں پیو دا اکلا بال اے جو منتاں تے دعاواں نال بڑے ورھیاں دی اڈیک مگروں جمیا۔ ایس پاروں اوہ لاڈلا بال سی۔ اوہدے لاڈ چکنے تے وکھری گل رہ گئی، اوہدے ماں پیو اوہدے توں صدقے تے واری جاندے سن۔ کئی وار تے انج لگدا سی جویں جنے سوانی وچ اک طرحاں دا مقابلہ لگا ہویا سی پئی اوہناں وچوں کیہڑا یوہانا دے بہتے ناز نخرے چکدا اے۔ یوہانا گھر دی رانی بن گئی تے اوہدے ماں پیو اوہدے ہتھ بنھے غلام سن۔ اوہدے منہ چوں گل نکلی نہیں جے پہلے پوری ہو گئی۔ منگاں توں وکھ گھر دے فیصلے وی اوہدی مرضی نال ہوندے سن۔ گھر دا رنگ کیہڑا ہونا چاہیدا اے، کیہڑی کار ہونی چاہیدی اے، فرنیچر کیہو جیہا ہونا چاہیدا اے۔ اوہنے دے گھر وچ جے کسے رشتے دار جاں ملن والے نوں کوئی گل عجیب لگنی تے اوہدے ماں پیو سٹھ صفائی پیش کرنی کہ ایہہ یوہانا چاہندی سی۔ یوہانا توں اوہدے ماں پیو تے ڈردے ہی سن پر ایہہ ڈر اوہناں دے ملن والیاں نوں وی قبول کرنا پیندا سی۔

اسیں جنی واری وی اوہناں دے گھر گئے، ایہہ ڈر سانوں اک بھوت پریت وانگ چنبڑیا رہندا سی۔ یوہانا وگڑی تے لاڈلی ہون توں وکھ سخر دی اکلی سی۔ سارا گھر کھڈاؤنیاں نال بھریا ہوندا سی پر اوہدے نال کھیڈن والا بال کوئی نہیں سی ہوندا۔ اوہدے نال کھیڈن دی ڈیوٹی اوہدے ماں پیو نوں دینی پیندی سی۔ کئی واری اوہدے نال اوہدے ماں پیو نوں کھیڈدیاں ویکھ کے ہاسہ آؤندا سی کہ دو پڑھے لکھے تے بھارے گورے بندے اوہدے نال بال بنے ہوندے سن۔ ایس کھیڈ و چ اوہدا پیو ہمیش اگے ہوندا سی۔ یوہانا دا دوجے بالاں نوں نہ ملنا تے وکھری گل رہ گئی اوہ کسے رشتے دار نوں وی نہیں سی ملدی۔ جد کدے وی خاندان وچ کسے مرنے پرنے دا اکٹھ ہونا تے ایہدے وچ ایہہ دوہویں بندے کدے اکٹھے رلتی نہیں سن ہوندے۔ اوہدی وجہ یوہانا ہوندی سی۔ کیونجے ماں پیو وچوں اک بندے نوں اوہدے نال گھر رہنا پیندا سی۔ ایہہ ڈیوٹی لگ بھگ ہر وار اوہدے پیو نوں دینی پیندی سی۔

ویلے دے لنگھن نال یوہانا وڈی ہوندی گئی۔ میری بیوی جد کدے آپنی پھپھی نال گل کرنی تے اوہنے رسمی طور تے یوہانا دا پچھنا تے اگوں اوہدی پھپھی ٹھنڈا ساہ بھر کے آکھنا، "یوہانا انج دی انج تے ٹھیک اے۔" یوہانا بالپنے دی پوڑی چڑھ کے جوانی وچ پیر رکھیا تے اوہدے خاندان دے دوجے جوان ہوئے منڈے کڑیاں آپنے بوائے فرینڈ اتے گرل فرینڈز لبھ لئے۔ پر یوہانا ویہلی سی۔ سویڈش سماج وچ ایہہ گل اک طرحاں دا مہنا اے۔ جے ایتھے کسے منڈے کڑی دا ١٥ سال دی عمر تیک کوئی بوائے فرینڈ جاں گرل فرینڈ نہیں ہوندی تے لوکی گلاں بناؤندے نیں۔ کجھ اوہنوں ترس دی نگاہ نال ویکھدے نیں تے کجھ اک دوجے نال کاناپھوسیاں کردے نیں پئی وچاری دے دماغ وچ خرابی اے۔ یوہانا ہائی سکول پاس کر کے کالج وچ داخل ہو گئی۔ جد کدے کسے رشتے دار اوہدے ماں پیو توں پچھنا تے اوہناں اگوں اوہو پرانا جواب دینا، "یوہانا حالے تیک اکلی اے۔"

مینوں نہیں پتہ ایہدی وجہ لوکاں دے ایہہ سوال سن جیہناں توں اک کے جاں فیر یوہانا دا آپنا دل کیتا سی۔ بہرحال اوہدے ماں پیو اوہنوں اک کتا لیا دتا۔ ہن جد لوکاں پچھنا تے اوہنا اگوں کہنا، "یوہانا آپنے کتے نال بہت خوش اے۔" یوہانا کالج پاس کیتا تے اوہنوں سوکڑے دی بیماری لگ گئی۔ اوہنے کھانا پینا چھڈ دتا۔ ایہہ دیکھ کے اوہدے ماں پیو دی جان ٹنگی گئی۔ اوہ آپنا سبھ کجھ چھڈ کے اوہدی جان بچاؤن دے پچھے لگ پئے۔ اوہناں سویڈن دا کوئی وڈے توں وڈا ڈاکٹر تے سائیکالوجسٹ نہ چھڈیا پر یوہانا دی بیماری لمی ہوندی گئی۔ تے اوہ ہڈیاں دی مٹھ بن گئی۔ اوہدے ماں پیو مجبور ہو کے اوہنوں ہسپتال داخل کروا دتا جتھے ڈاکٹراں اوہنوں نالیاں نال خوراک دینی شروع کر دتی۔ یوہانا ایتھے کئی مہینے داخل رہی تے فیر ہولی ہولی تندرست ہون لگ پئی۔

تندرست ہون پچھوں اوہنے یونیورسٹی داخلہ لے لیا تے آپنے پیو وانگ سائیکالوجی پڑھن لگ پئی۔ پڑھائی وچ اوہ ہمیش لائق رہی سی۔ اوہنے کئی سال پڑھن مگروں بہت چنگے نمبراں وچ ڈاکٹریٹ دی ڈگری لے لئی۔ پڑھائی مکاؤن مگروں کجھ سال ایدھر اودھر وقتی نوکریاں کرن مگروں آخر نوں سائیکالوجسٹ دی نوکری لبھ گئی۔ ہن اوہدے کول اوہ سبھ کجھ سی جیہدا کوئی سویڈش بندہ سپنا ویکھدا اے۔ تگڑی تنخواہ، وڈی ساری ڈگری تے اچے رتبے والی نوکری۔ امیر ماں پیو دی اکلی دھی ہون پاروں بہت ساری جائیداد دی وارث۔ ویلے دے لنگھن نال اوہ ٣٠ سالاں دی چوکھٹ پار کر کے عمر دے پکے حصے وچ داخل ہو گئی۔ پر اوہ حالے تیک اکلی دی اکلی سی۔ لوکاں دے پچھن تے اوہدے ماں پیو سالاں بدھی رٹیا جواب دینا، "یوہانا آپنے کتے نال خوش اے۔"

اوہدے نال دے چاچیاں، تایاں، مامیاں، پھپھیاں دے پتر دھی قبیلدار ہو گئے سن تے اوہناں دے بال وی جوان ہون لگ پئے سن۔ اوہناں ہولی ہولی پچھنا چھڈ دتا سی کہ اوہ اکلی اے جاں اوہنوں کوئی بندہ لبھیا اے۔ کجھ ورھے پہلاں اوہنوں خورے کیہ الیل آیا کہ اوہنے آپنا وکھرا گھر لے لیا۔ اوہدے ماں پیو روئے پٹے، اوہناں منتاں کیتیاں پر اوہ آپنے ماپیاں دا گھر چھڈ کے آپنے گھر وچ شفٹ ہو گئی۔ اوہدے جان مگروں اوہدا پیو بیمار ہو گیا تے انج لگدا سی جویں گھٹ ای بچے گا۔ کئی مہینے بیمار رہن مگروں اوہ تندرست تے ہو گیا پر بیماری اوہنوں تگڑا رگڑا لا گئی تے اوہ دماغی تے جسمانی طور تے بے کار ہو گیا۔ ایس خاندان دے حالات اوسے چالے ترے جا رہے سن تے اک خبر آ کے بھچال لیا دتا۔

میرے سوہرے ہسدیاں تے ٹھٹھا جیہا کردیاں میری بیوی نوں فون کیتا، "تینوں پتہ اے یوہانا دی منگنی ہو گئی اے؟" ایہہ خبر سن کے میری بیوی ہکی بکی رہ گئی تے پچھن لگی کہ اوہ کون اے؟ آکھن لگا کہ مینوں اینا ای پتہ لگا اے کہ اوہ اوسے شہر دا رہن والا اے تے یوہانا دا اک مریض سی۔ اوہناں دا بڑے چر توں گجھا عشق چل رہیا سی پر ہن اوہناں منگنی کر لئی اے۔ "اوہ کردا کیہ اے؟" میری بیوی پچھیا۔ "کردا کردا کجھ نہیں، اوہ پینشنر اے، ایس سال اوہنے آپنی ٧٥ ویں ورھےگنڈھ منائی اے۔

Sanjha punjab 23-b

ਸਾਂਝਾ ਪੰਜਾਬ

ਯੋਹਾਨਾ ਦੇ ਵਿਆਹ ਅਤੇ ਉਹਦੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਸਾਥੀ ਚੁਣਨ ਉੱਤੇ ਬਜ਼ਾਹਿਰ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਕੋਈ ਇਤਰਾਜ਼ ਨਹੀਂ ਏਂ। ਤੇ ਜੇ ਕਰ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਏਸ ਉੱਤੇ ਇਤਰਾਜ਼ ਹੈ ਵੀ, ਤੇ ਓਹਨੂੰ ਏਸ ਗੱਲ ਦੀ ਹਿੰਮਤ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦੀ ਕਿ ਉਹ ਏਸ ਦਾ ਖੁਲ੍ਹਾ-ਖੁਲ੍ਹਾ ਵਿਖਾਲਾ ਕਰੇ। ਓਹਦੀ ਇੱਕ ਵਜ੍ਹਾ ਤੇ ਏਹ ਹੈ ਕਿ ਏਥੇ ਆਪਣਾ ਜੀਵਨ ਸਾਥੀ ਚੁਣਨਾ ਹਰ ਬੰਦੇ ਦਾ ਜ਼ਾਤੀ ਅਮਲ ਏ। ਤੇ ਦੂਜੀ ਵਜ੍ਹਾ ਆਜ਼ਾਦੀ ਏ। ਜੇਹਦਾ ਜੋ ਦਿਲ ਕਰੇ ਓਹ ਓਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਆਪਣਾ ਜੀਵਨ ਸਾਥੀ ਚੁਣ ਲਵੇ। ਕਿਸੇ ਗੋਰੇ ਨੂੰ ਜੇ ਕੋਈ ਕਾਲਾ ਬੰਦਾ ਚੰਗਾ ਲੱਗਦਾ ਏ ਤੇ ਓਹ ਓਹਨੂੰ ਆਪਣਾ ਸਾਥੀ ਚੁਣ ਸਕਦਾ ਏ। ਹੋਰ ਤੇ ਹੋਰ ਏਥੇ ਇੱਕ ਮਰਦ ਨੂੰ ਇੱਕ ਹੋਰ ਮਰਦ ਆਪਣਾ ਜੀਵਨ ਸਾਥੀ ਬਨਾਉਣਾ ਚੰਗਾ ਲੱਗਦਾ ਏ ਜਾਂ ਇੱਕ ਜ਼ਨਾਨੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਹੋਰ ਜ਼ਨਾਨੀ ਆਪਣਾ ਜੀਵਨ ਸਾਥੀ ਬਨਾਉਣੀ ਪਸੰਦ ਏ ਤਾਂ ਓਹਦੇ 'ਤੇ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਕੋਈ ਇਤਰਾਜ਼ ਕਰਨ ਦਾ ਹੱਕ ਨਹੀਂ ਏਂ। ਏਹੋ ਗੱਲ ਉਮਰਾਂ ਦੇ ਫ਼ਰਕ 'ਤੇ ਵੀ ਲਾਗੂ ਹੁੰਦੀ ਏ। ਜੇ ਕਿਸੇ ਜ਼ਨਾਨੀ ਦੀ ਉਮਰ ਵੱਡੀ ਏ ਤੇ ਬੰਦਾ ਘੱਟ ਉਮਰ ਦਾ ਏ ਤਾਂ ਏਹ ਓਹਨਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਏਂ। ਜੇ ਕੋਈ ਬੰਦਾ ਵਡੇਰੀ ਉਮਰ ਦਾ ਏ ਤੇ ਕੋਈ ਕੁੜੀ ਓਹਨੂੰ ਪਸੰਦ ਕਰ ਲੈਂਦੀ ਏ ਤਾਂ ਏਹ ਓਹਨਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਮਸਲਾ ਏ। ਉਮਰਾਂ ਦਾ ਫ਼ਰਕ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਪਿੰਡੇ ਦੀ ਉਮਰ ਦਾ ਫ਼ਰਕ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਸਗੋਂ ਕਈ ਵਾਰ ਏਹ ਫ਼ਰਕ ਦਿਮਾਗ਼ ਤੇ ਸਾਰ ਦਾ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਏ। ਇੱਕ ਬੰਦੇ ਦੀ ਸਾਰ ਦੀ ਉਮਰ ਜ਼ਰੂਰੀ ਨਹੀਂ ਕਿ ਓਹਦੇ ਪਿੰਡੇ ਦੀ ਉਮਰ ਨਾਲ ਤੁਰੇ। ਕਈ ਵਾਰ ਇੱਕ ਬੰਦਾ ਆਪਣੀ ਸਾਰ ਦੀ ਉਮਰ ਦਾ ਪੈਂਡਾ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡੇ ਦੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਛੇਤੀ ਤੈਅ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਏ ਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਬੰਦੇ ਦਾ ਪਿੰਡਾ ਬੁੱਢਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਏ ਪਰ ਓਹਦੀ ਸਾਰ ਦੀ ਉਮਰ ਜਾਂ ਦਿਮਾਗ਼ ਬਹੁਤ ਪਿੱਛੇ ਰਹਿ ਜਾਂਦੇ ਨੇ। ਪੱਛਮੀ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਏਹਨਾਂ ਗੱਲਾਂ ਨੂੰ ਤਕਰੀਬਨ ਕਬੂਲ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ ਏ। ਪਰ ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਦੋਹਰੇ ਮਿਆਰ ਨੇ। ਏਥੇ ਪਾਖੰਡ ਦਾ ਰਾਜ ਏ। ਅਸੀਂ ਗਿੱਟੇ ਨਾਲ ਭਰਵੱਟਾ ਬੰਨ੍ਹਦੇ ਵੀ ਆਂ ਤੇ ਨਾਲ ਓਹਦੀ ਨਿੰਦਿਆ ਵੀ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਮੈਨੂੰ ਏਹੋ ਜੇਹੀਆਂ ਕਈ ਕਹਾਣੀਆਂ ਯਾਦ ਨੇ ਤੇ ਏਹੋ ਹੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਸਨ ਜਿਹਨਾਂ ਮੈਨੂੰ ਯੋਹਾਨਾ ਦੇ ਵਿਆਹ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਤੋਂ ਰੋਕਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ। ਨਿੱਕੇ ਹੁੰਦਿਆਂ ਮੇਰੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਪਾਣੀ ਬਹੁਤ ਅਹਿਮ ਤੇ ਮਹਿੰਗੀ ਸ਼ੈਅ ਸੀ। ਤੇ ਬੰਦਿਆਂ ਨੂੰ ਏਹ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਲਈ ਬੜੀ ਮਿਹਨਤ ਕਰਨੀ ਪੈਂਦੀ ਸੀ। ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਏਹਨੂੰ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਦੇ ਦੋ ਤਰੀਕੇ ਸਨ। ਪਹਿਲਾ ਸੀ ਮਾਸ਼ਕੀ ਰਾਹੀਂ। ਪਿੰਡ ਦੇ ਦੂਜੇ ਕੰਮੀਆਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਾਸ਼ਕੀ ਬਹੁਤ ਅਹਿਮ ਬੰਦਾ ਸੀ। ਓਹਦੀ ਇੱਕ ਵਜ੍ਹਾ ਤੇ ਏਹ ਸੀ ਕਿ ਓਹ ਤੁਹਾਨੂੰ ਪਾਣੀ ਲਿਆ ਕੇ ਦੇਂਦਾ ਸੀ। ਦੂਜੀ ਵਜ੍ਹਾ ਏਹ ਸੀ ਕਿ ਪਿੰਡ ਦਾ ਇਕੱਲਾ ਬੰਦਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਜੋ ਕਿਸੇ ਵੀ ਟੱਬਰ ਨੂੰ ਓਸ ਟੱਬਰ ਦੇ ਆਪਣੇ ਬੰਦਿਆਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰੋਜ਼ ਤੇ ਦਿਨ ਵਿੱਚ ਕਈ-ਕਈ ਵਾਰ ਮਿਲਦਾ ਸੀ। ਏਸ ਪਾਰੋਂ ਏਹ ਬੰਦਾ ਵੀ ਓਸ ਟੱਬਰ ਦਾ ਇੱਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਬਹੁਤੇ ਮਾਸ਼ਕੀ ਸਵੇਰੇ ਸਰਘੀ ਵੇਲੇ ਉਠਦੇ ਸਨ ਤੇ ਏਹਨਾਂ ਪਿੰਡ ਦੇ ਖੂਹ 'ਚੋਂ ਬੋਕਿਆਂ ਨਾਲ ਪਾਣੀ ਕੱਢ ਕੇ ਮਸ਼ਕ ਭਰਨੀ, ਫੇਰ ਇੱਕ-ਇੱਕ ਘਰ ਵਿੱਚ ਜਾ ਕੇ ਘੜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਭਰਨਾ। ਏਹ ਪਾਣੀ ਮੁਫ਼ਤ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹੁੰਦਾ। ਹਰ ਬੰਦਾ ਜਿੰਨੀਆਂ ਮਸ਼ਕਾਂ ਰੋਜ਼ ਲੈਂਦਾ ਸੀ ਓਸੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਓਹਨੂੰ ਮਾਸ਼ਕੀਆਂ ਨੂੰ ਸੇਪ (ਭਾੜਾ) ਦੇਣਾ ਪੈਂਦਾ ਸੀ। ਪਾਣੀ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਦਾ ਦੂਜਾ ਤਰੀਕਾ ਨਲਕੇ ਸਨ। ਕੁਝ ਅਮੀਰ ਲੋਕਾਂ ਮਾਸ਼ਕੀ ਦੀ ਮੁਹਤਾਜੀ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਘਰ ਨਲਕੇ ਲੁਆਏ ਹੋਏ ਸਨ। ਓਸ ਜ਼ਮਾਨੇ ਵਿੱਚ ਏਹ ਨਲਕੇ ਏਨੇ ਮਹਿੰਗੇ ਹੁੰਦੇ ਸਨ ਕਿ ਹਰ ਬੰਦੇ ਵਿੱਚ ਏਹਨਾਂ ਨੂੰ ਲੁਆਉਣ ਦੀ ਹਿੰਮਤ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹੁੰਦੀ। ਓਹ ਬੰਦੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਨਾ ਤੇ ਮਾਸ਼ਕੀ ਨੂੰ ਦੇਣ ਜੋਗੇ ਪੈਸੇ ਹੁੰਦੇ ਸਨ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਓਹ ਆਪਣਾ ਨਲਕਾ ਲੁਆ ਸਕਦੇ ਸਨ, ਓਹ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਬੰਦੇ ਦੇ ਨਲਕੇ ਤੋਂ ਜਾ ਕੇ ਪਾਣੀ ਭਰਦੇ ਸਨ। ਏਹੋ ਜੇਹਾ ਇੱਕ ਨਲਕਾ ਸਾਡੇ ਘਰ ਵੀ ਲੱਗਾ ਹੋਇਆ ਸੀ ਜੇਹੜਾ ਪੂਰੇ ਮੁਹੱਲੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕੋ-ਇੱਕ ਸੀ। ਏਸ ਪਾਰੋਂ ਸਾਰੇ ਮੁਹੱਲੇ ਦੀਆਂ ਜ਼ਨਾਨੀਆਂ ਸਾਡੇ ਘਰੋਂ ਪਾਣੀ ਭਰਨ ਆਉਂਦੀਆਂ ਸਨ। ਏਹਨਾਂ ਜ਼ਨਾਨੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਭੱਗੋ ਵੀ ਸੀ। ਓਹਦਾ ਅਸਲੀ ਨਾਂ ਤੇ ਭਾਗਣ ਸੀ ਪਰ ਸਭ ਓਹਨੂੰ ਭੱਗੋ ਕਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਓਹ ਜ਼ਾਤ ਦੀ ਮੋਚੀ ਸੀ। ਭੱਗੋ ਦਾ ਵੱਡਾ ਸਾਰਾ ਟੱਬਰ ਸੀ, ਕਈ ਭੈਣ ਤੇ ਭਰਾ। ਏਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਮਰਦ ਤੇ ਜੁੱਤੀਆਂ ਸਿਊਂਦੇ ਸਨ ਤੇ ਕੁਝ ਮੁਜਾਰੇ ਸਨ ਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਵਾਹੀ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਜੋ ਮੋਚੀ ਸਨ ਓਹਨਾਂ ਕੋਲ ਲੋਕ ਨਵੀਂ ਜੁੱਤੀ ਸਿਵਾਉਣ ਤੇ ਕਦੇ-ਕਦੇ ਹੀ ਆਉਂਦੇ ਸਨ, ਬਹੁਤੇ ਬੰਦੇ ਟੁੱਟੀਆਂ ਜੁੱਤੀਆਂ ਗੰਢਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਤੇ ਇੰਝ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਮਦਨੀ ਇੱਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੇਪ ਸੀ। ਛੇ ਮਹੀਨਿਆਂ ਮਗਰੋਂ ਕੁਝ ਦਾਣੇ ਤੇ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਫ਼ਸਲ ਦਾ ਕੁਝ ਹਿੱਸਾ। ਏਸ ਘਾਟੇ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਭੱਗੋ ਦੇ ਬਾਕੀ ਭੈਣ ਭਰਾ ਵਾਹੀ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਭੱਗੋ ਦੀ ਡਿਊਟੀ ਘਰ ਦਾ ਕੰਮ ਕਾਜ ਤੇ ਪਾਣੀ ਭਰਨਾ ਸੀ। ਓਹ ਸਾਡੇ ਘਰੋਂ ਦਿਨ ਵਿੱਚ ਕਈ ਵਾਰ ਪਾਣੀ ਭਰਨ ਆਉਂਦੀ ਸੀ। ਮੇਰੀ ਮਾਂ ਤੇ ਮੇਰੀਆਂ ਭੈਣਾਂ ਓਹਦੇ 'ਤੇ ਤਰਸ ਖਾ ਕੇ ਓਹਨੂੰ ਕਦੇ ਕੋਈ ਪੁਰਾਣਾ ਕੱਪੜਾ ਦੇ ਦੇਣਾ, ਕਦੇ ਕੋਈ ਪੁਰਾਣੀ ਜੁੱਤੀ ਤੇ ਕਦੇ ਓਹਨੂੰ ਰੋਟੀ ਦੇ ਦੇਣੀ। ਇੰਝ ਓਹ ਇੱਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਾਡੇ ਘਰ ਦੀ ਮੈਂਬਰ ਬਣ ਗਈ। ਓਹਨੇ ਆਪਣੇ ਘਰ ਦੀ ਹਰ ਗੱਲ ਸਾਨੂੰ ਦੱਸਣੀਂ। ਬਾਰਾਂ ਦੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਘਰਾਂ ਭੱਗੋ ਦੇ ਟੱਬਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਵੱਟੇ-ਸੱਟੇ ਦਾ ਰਿਵਾਜ ਸੀ। ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਕਿਸੇ ਘਰੋਂ ਰਿਸ਼ਤਾ ਲੈਣਾ ਏ ਤੇ ਨਾਲ ਈ ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੇਣਾ ਵੀ ਪੈਣਾ ਏਂ। ਓਹਦੇ ਦੂਜੇ ਭੈਣ ਭਰਾ ਤੇ ਇੰਝ ਵੱਟੇ 'ਤੇ ਵਿਆਹੇ ਗਏ ਪਰ ਪਿੱਛੇ ਭੱਗੋ ਤੇ ਓਹਦਾ ਇੱਕ ਭਰਾ ਰਹਿ ਗਿਆ। ਭੱਗੋ ਦੇ ਘਰ ਵਾਲੇ ਆਪਣੇ ਏਸ ਮੁੰਡੇ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਲਈ ਬੜੇ ਭੱਜੇ ਪਰ ਓਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਅਜੇਹਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਨਾ ਲੱਭਾ ਜਿਥੇ ਓਹਨਾਂ ਦੇ ਮੁੰਡੇ ਵਾਸਤੇ ਕੁੜੀ ਦੇ ਨਾਲ ਭੱਗੋ ਵਾਸਤੇ ਕੋਈ ਜੁਆਨ ਮੁੰਡਾ ਵੀ ਹੋਵੇ। ਇਵੇਂ ਜਿਵੇਂ ਵੇਲਾ ਲੰਘਦਾ ਤਿਉਂ-ਤਿਉਂ ਭੱਗੋ ਦਾ ਭਰਾ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ ਕਾਹਲਾ ਤੇ ਬੇਸਬਰਾ ਹੁੰਦਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਉਤੋਂ ਓਹਨਾਂ ਦੇ ਸ਼ਰੀਕ ਵੱਖਰੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਬਣਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਲੋਕਾਂ ਤੇ ਭੱਗੋ ਦੇ ਘਰ ਵਾਲਿਆਂ ਏਸ ਦਾ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਭੱਗੋ ਨੂੰ ਠਹਿਰਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਪਈ ਓਹ ਮਨਹੂਸ ਏ। ਓਹਦੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਜੋ ਵੀ ਭੈੜਾ ਕੰਮ ਹੋਣਾ ਜਾਂ ਜੋ ਵੀ ਮੁਸੀਬਤ ਆਉਣੀ, ਓਹਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਭੱਗੋ ਬਣਨਾ। ਤੇ ਜੇਹਦਾ ਦਿਲ ਕਰਨਾ ਓਹਨੇ ਉਠ ਕੇ ਭੱਗੋ ਨੂੰ ਕੁੱਟ ਛੱਡਣਾ। ਭੱਗੋ ਨੂੰ ਨੀਲ ਪਏ ਹੋਣੇ ਤੇ ਓਹਨੇ ਸਾਡੇ ਘਰ ਆ ਕੇ ਰੋਣਾ। ਆਖ਼ਰ ਇੱਕ ਦਿਨ ਖ਼ਬਰ ਉਡ ਗਈ ਕਿ ਭੱਗੋ ਦੇ ਭਰਾ ਨੂੰ ਰਿਸ਼ਤਾ ਲੱਭ ਗਿਐ। ਪਰ ਓਹਦੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਡੱਕਾ ਏ। ਏਹ ਕੁੜੀ ਓਹਨਾਂ ਦੀ ਬਰਾਦਰੀ ਦੀ ਸੀ, ਉਮਰੋਂ ਵੀ ਭੱਗੋ ਦੇ ਭਰਾ ਨਾਲ ਮੇਲ ਖਾਂਦੀ ਸੀ ਪਰ ਓਹਦਾ ਭਰਾ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਸੀ ਜੇਹਦਾ ਓਹ ਵੱਟਾ ਲੈ ਸਕਦੇ। ਵੱਟੇ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਦੇਣਾ ਬਰਾਦਰੀ ਵਿੱਚ ਨੱਕ ਵਢਾਉਣ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਸੀ। ਬੜੀ ਭੱਜ-ਦੌੜ ਮਗਰੋਂ ਗੱਲ ਏਹ ਮੁੱਕੀ ਕਿ ਏਸ ਕੁੜੀ ਦਾ ਵੱਟਾ ਓਹਦੇ ਪਿਉ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ। ਏਹ ਬੰਦਾ ਇੱਕ ਤੇ ਪਹਿਲੇ ਵਿਆਹਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ ਤੇ ਅੱਗੋਂ ਓਹਦੇ ਪੋਤੇ ਦੋਹਤੇ ਸਨ। ਚਿੱਟੀ ਦਾਹੜੀ ਤੇ ਮੂੰਹ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੀ ਦੰਦ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਭੱਗੋ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਤੇ ਓਹ ਰੋਈ ਤੇ ਆਖੇ, ''ਉਹ ਤੇ ਮੇਰੇ ਪਿਉ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਡਾ ਏ।" ਭੱਗੋ ਦੇ ਘਰ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਜਦ ਏਸ ਗੱਲ ਦਾ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਤੇ ਓਹਨਾਂ ਫੜ ਕੇ ਭੱਗੋ ਨੂੰ ਦੱਬ ਕੇ ਕੁੱਟਿਆ ਤੇ ਓਹਨੂੰ ਅੰਦਰ ਡੱਕ ਦਿੱਤਾ। ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਮਗਰੋਂ ਓਹਨੂੰ ਬਾਹਰ ਕੱਢਿਆ ਤੇ ਓਹ ਮੁੜ ਰੋਈ। ਤੇ ਓਹਦੇ ਨਾਲ ਫੇਰ ਓਹੋ ਹਸ਼ਰ ਹੋਇਆ। ਵਿਆਹ ਦੇ ਦਿਨ ਮਿਥੇ ਗਏ। ਓਹਨਾਂ ਦੇ ਘਰ ਗੌਣ ਬਹਿ ਗਏ। ਹੁਣ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਘੜੇ ਦੀ ਥਾਪ 'ਤੇ ਗੌਣਾਂ ਦੇ ਬੋਲ ਉਠਦੇ ਸਨ ਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਭੱਗੋ ਦੀਆਂ ਚੀਕਾਂ। ਮਹਿੰਦੀ ਲਾਉਣ ਦਾ ਵੇਲਾ ਆਇਆ ਤੇ ਭੱਗੋ ਦੇ ਭਰਾ ਹੱਸ ਕੇ ਮਹਿੰਦੀ ਲੁਆਈ ਤੇ ਭੱਗੋ ਨੂੰ ਏਹ ਮਹਿੰਦੀ ਕੁੱਟ ਕੇ ਲਾਈ ਗਈ। ਏਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਿਆਹ ਦੀਆਂ ਬਾਕੀ ਸਾਰੀਆਂ ਰਸਮਾਂ ਛਿੱਤਰਾਂ ਨਾਲ ਹੋਈਆਂ। ਤੁਰਨ ਦਾ ਵੇਲਾ ਆਇਆ ਤੇ ਮਾਰੀ-ਕੁੱਟੀ ਭੱਗੋ ਨੂੰ ਨੀਲੋ-ਨੀਲ ਪਿੰਡੇ ਤੇ ਸੁੱਜੇ ਮੂੰਹ ਨਾਲ ਡੋਲੀ ਵਿੱਚ ਪਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਅੱਗੇ-ਅੱਗੇ 70 ਸਾਲ ਦਾ ਇੱਕ ਬੁੱਢਾ ਸਿਹਰਾ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਘੋੜੀ 'ਤੇ ਚੜ੍ਹਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ ਤੇ ਓਹਦੇ ਪਿੱਛੇ-ਪਿੱਛੇ 16 ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਭੱਗੋ ਡੋਲੀ ਵਿੱਚ ਬੈਠੀ ਕੂਕਦੀ ਆ ਰਹੀ ਸੀ

Sanjha punjab 23-a

ویکھن نوں تے یوہانا دے ویاہ اتے اوہدے آپنے جیون ساتھی چنن اتے کسے نوں کوئی اعتراض نہیں اے۔ تے جے کر کسے نوں ایس اتے اعتراض ہے وی، تے اوہنوں ایس گل دی ہمت نہیں پیندی کہ اوہ ایس دا کھلا کھلا وکھالا کرے۔ اوہدی اک وجہ تے ایہہ ہے کہ ایتھے آپنا جیون ساتھی چننا ہر بندے دا ذاتی عمل اے۔ تے دوجی وجہ آزادی اے۔ جیہدا جو دل کرے اوہ اوسے طرحاں آپنا جیون ساتھی چن لوے۔ کسے گورے نوں جے کوئی کالا بندہ چنگا لگدا اے تے اوہ اوہنوں آپنا ساتھی چن سکدا اے۔ ہور تے ہور ایتھے اک مرد نوں اک ہور مرد آپنا جیون ساتھی بناؤنا چنگا لگدا اے جاں اک زنانی نوں اک ہور زنانی آپنا جیون ساتھی بناؤنی پسند اے تاں اوہدے تے کسے نوں کوئی اعتراض کرن دا حق نہیں اے۔ ایہو گل عمراں دے فرق تے وی لاگو ہوندی اے۔ جے کسے زنانی دی عمر وڈی اے تے بندہ گھٹ عمر دا اے تاں ایہہ اوہناں دی چون اے۔ جے کوئی بندہ وڈیری عمر دا اے تے کوئی کڑی اوہنوں پسند کر لیندی اے تاں ایہہ اوہناں دی زندگی دا مسئلہ اے۔ عمراں دا فرق اصل وچ پنڈے دی عمر دا فرق نہیں ہوندا سگوں کئی وار ایہہ فرق دماغ تے سار دا وی ہوندا اے۔ اک بندے دی سار دی عمر ضروری نہیں کہ اوہدے پنڈے دی عمر نال ترے۔ کئی وار اک بندہ آپنی سار دی عمر دا پینڈا آپنے پنڈے دی عمر توں چھیتی پورا کر لیندا اے تے کئی وار بندے دا پنڈا بڈھا ہو جاندا اے پر اوہدی سار دی عمر جاں دماغ بہت پچھے رہ جاندے نیں۔ پچھمی دنیا وچ ایہناں گلاں نوں تقریباً قبول کر لیا گیا اے۔ پر ساڈے سماج وچ دوہرے معیار نیں۔ ایتھے پاکھنڈ دا راج اے۔ اسیں گٹے نال بھروٹا بنھدے وی آں تے نال اوہدی نندیا وی کردے ہاں۔ مینوں ایہو جہیاں کئی کہانیاں یاد نیں تے ایہو ہی کہانیاں سن جیہناں مینوں یوہانا دے ویاہ وچ جان توں روکن دی کوشش کیتی۔

نکے ہوندیاں میرے پنڈ وچ لوکاں لئی پانی بہت اہم تے مہنگی شے سی۔ تے بندیاں نوں ایہہ حاصل کرن لئی بڑی محنت کرنی پیندی سی۔ پنڈ وچ ایہنوں حاصل کرن دے دو طریقے سن۔ پہلا سی ماشکی راہیں۔ پنڈ دے دوجے کمیاں وانگ ماشکی بہت اہم بندہ سی۔ اوہدی اک وجہ تے ایہہ سی کہ اوہ تہانوں پانی لیا کے دیندا سی۔ دوجی وجہ ایہہ سی کہ پنڈ دا اکلا بندہ ہوندا سی جو کسے وی ٹبر نوں اوس ٹبر دے آپنے بندیاں وانگ روز تے دن و چ کئی کئی وار ملدا سی۔ ایس پاروں ایہہ بندہ وی اوس ٹبر دا اک طرحاں دا ممبر ہو جاندا سی۔

بہتے ماشکی سویرے سرگھی ویلے اٹھدے سن تے ایہناں پنڈ دے کھوہ چوں بوکیاں نال پانی کڈھ کے مشک بھرنی، فیر اک اک گھر وچ جا کے گھڑیاں وچ پانی بھرنا۔ ایہہ پانی مفت نہیں سی ہوندا۔ ہر بندہ جنیاں مشکاں روز لیندا سی اوسے حساب نال اوہنوں ماشکیاں نوں سیپ (بھاڑا) دینا پیندا سی۔ پانی حاصل کرن دا دوجا طریقہ نلکے سن۔ کجھ امیر لوکاں ماشکی دی محتاجی توں بچن لئی گھر نلکے لوائے ہوئے سن۔ اوس زمانے وچ ایہہ نلکے اینے مہنگے ہوندے سن کہ ہر بندے وچ ایہناں نوں لواؤن دی ہمت نہیں سی ہوندی۔ اوہ بندے جیہناں کول نہ تے ماشکی نوں دین جوگے پیسے ہوندے سن تے نہ ہی اوہ آپنا نلکا لوا سکدے سن، اوہ کسے ہور بندے دے نلکے توں جا کے پانی بھردے سن۔ ایہو جہیا اک نلکا ساڈے گھر وی لگا ہویا سی جیہڑا پورے محلے وچ اکو اک سی۔ ایس پاروں سارے محلے دیاں زنانیاں ساڈے گھروں پانی بھرن آؤندیاں سن۔ ایہناں زنانیاں وچوں اک بھگو وی سی۔ اوہدا اصلی ناں تے بھاگن سی پر سبھ اوہنوں بھگو کہندے سن۔ اوہ ذات دی موچن سی۔ بھگو دا وڈا سارا ٹبر سی، کئی بھین تے بھرا۔ ایہناں وچوں کجھ مرد تے جتیاں سیوندے سن تے کجھ مزارعے سن تے لوکاں دی واہی کردے سن۔ جو موچی سن اوہناں کول لوک نویں جتی سواؤن تے کدے کدے ہی آؤندے سن، بہتے بندے ٹٹیاں جتیاں گنڈھاؤندے سن۔ تے انج ایہناں دی آمدنی اک طرحاں دی سیپ سی۔ چھ مہینیاں مگروں کجھ دانے تے کسے ہور فصل دا کجھ حصہ۔ ایس گھاٹے نوں پورا کرن لئی بھگو دے باقی بھین بھرا واہی کردے سن۔ بھگو دی ڈیوٹی گھر دا کم کاج تے پانی بھرنا سی۔ اوہ ساڈے گھروں دن و چ کئی وار پانی بھرن آؤندی سی۔ میری ماں تے میریاں بھیناں اوہدے تے ترس کھا کے اوہنوں کدے کوئی پرانا کپڑا دے دینا، کدے کوئی پرانی جتی تے کدے اوہنوں روٹی دے دینی۔ انج اوہ اک طرحاں دی ساڈے گھر دی ممبر بن گئی۔ اوہنے آپنے گھر دی ہر گل سانوں دسنی۔

باراں دے رہن والے گھراں وانگ بھگو دے ٹبر وچ وی وٹے سٹے دا رواج سی۔ جے تسیں کسے گھروں رشتہ لینا اے تے نال ای تہانوں دینا وی پینا ایں۔ اوہدے دوجے بھین بھرا تے انج وٹے تے ویاہے گئے پر پچھے بھگو تے اوہدا اک بھرا رہ گیا۔ بھگو دے گھر والے آپنے ایس منڈے دے رشتے لئی بڑے بھجے پر اوہناں نوں کوئی اجیہا رشتہ نہ لبھا جتھے اوہناں دے منڈے واسطے کڑی دے نال بھگو واسطے کوئی جوان منڈا وی ہووے۔ اویں جویں ویلا لنگھدا تیوں تیوں بھگو دا بھرا ویاہ کرواؤن لئی کاہلا تے بے صبرا ہوندا جاندا سی۔ اتوں اوہناں دے شریک وکھریاں گلاں بناؤندے سن۔ ہولی ہولی لوکاں تے بھگو دے گھر والیاں ایس دا ذمہ وار بھگو نوں ٹھہراؤنا شروع کر دتا پئی اوہ منحوس اے۔ اوہدے گھر وچ جو وی بھیڑا کم ہونا جاں جو وی مصیبت آؤنی، اوہدی ذمہ وار بھگو بننا۔ تے جیہدا دل کرنا اوہنے اٹھ کے بھگو نوں کٹ چھڈنا۔ بھگو نوں نیل پئے ہونے تے اوہنے ساڈے گھر آ کے رونا۔

آخر اک دن خبر اڈ گئی کہ بھگو دے بھرا نوں رشتہ لبھ گیا اے۔ پر اوہدے وچ اک ڈکا اے۔ ایہہ کڑی اوہناں دی برادری دی سی، عمروں وی بھگو دے بھرا نال میل کھاندی سی پر اوہدا بھرا کوئی نہیں سی جیہدا اوہ وٹا لے سکدے۔ وٹے توں بنا رشتہ دینا برادری وچ نک وڈھاؤن دے برابر سی۔ بڑی بَھج دوڑ مگروں گل ایہہ مکی کہ ایس کڑی دا وٹا اوہدے پیو نوں دتا جاوے۔ ایہہ بندہ اک تے پہلے ویاہیا ہویا سی تے اگوں اوہدے پوتے دوہتے سن۔ چٹی داڑھی تے منہ وچ اک وی دند نہیں سی۔ بھگو نوں پتہ لگا تے اوہ روئی تے آکھے، "اوہ تے میرے پیو توں وی وڈا اے۔" بھگو دے گھر والیاں نوں جد ایس گل دا پتہ لگا تے اوہناں پھڑ کے بھگو نوں دب کے کٹیا تے اوہنوں اندر ڈک دتا۔ کجھ دناں مگروں اوہنوں باہر کڈھیا تے اوہ مڑ روئی۔ تے اوہدے نال فیر اوہو حشر ہویا۔ ویاہ دے دن متھے گئے۔ اوہناں دے گھر گاؤن بہہ گئے۔ ہن اک پاسے گھڑے دی تھاپ تے گاؤناں دے بول اٹھدے سن تے دوجے پاسے بھگو دیاں چیکاں۔ مہندی لاؤن دا ویلا آیا تے بھگو دے بھرا ہس کے مہندی لوائی تے بھگو نوں ایہہ مہندی کٹ کے لائی گئی۔ ایسے طرحاں ویاہ دیاں باقی ساریاں رسماں چھتراں نال ہوئیاں۔ ترن دا ویلا آیا تے ماری کٹی بھگو نوں نیلو نیل پنڈے تے سجے منہ نال ڈولی وچ پا دتا گیا۔ اگے اگے ٧٠ سال دا اک بڈھا سہرا بنھ کے گھوڑی تے چڑھیا جا رہیا سی تے اوہدے پچھے پچھے ١٦ سالاں دی بھگو ڈولی وچ بیٹھی کوکدی آ رہی سی۔

Sanjha punjab 24-b

ਸਾਂਝਾ ਪੰਜਾਬ

ਮਹਿਰਮ ਦੇ ਵਿਆਹ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵਰ੍ਹੇ ਹੋ ਗਏ ਨੇ ਪਰ ਹਾਲੇ ਵੀ ਲੋਕੀ ਓਹਦੇ ਵਿਆਹ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰ ਕੇ ਹੱਸਦੇ ਨੇ। ਓਹ ਜਦ ਆਪਣੇ ਨਿਆਣਿਆਂ ਨੂੰ ਮੋਢਿਆਂ 'ਤੇ ਚੁੱਕ ਕੇ ਲੰਘਦਾ ਏ ਤੇ ਲੋਕੀ ਓਹਨੂੰ ਟਿਚਕਰਾਂ ਕਰਦੇ ਨੇ। ਓਹ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕਦੇ ਤੇ ਕੰਨਾਂ ਮੁੱਢ ਮਾਰ ਕੇ ਅਗਾਂਹ ਲੰਘ ਜਾਂਦਾ ਏ ਤੇ ਕਦੇ ਓਹਨੂੰ ਗੁੱਸਾ ਆ ਜਾਂਦਾ ਏ ਤੇ ਓਹ ਗਾਲ੍ਹ-ਮੰਦਾ ਬੋਲਦਾ ਏ। ਹ ਵਿਚਾਰਾ ਕਰੇ ਵੀ ਕੀ? ਪਿੰਡ ਛੱਡ ਕੇ ਤੇ ਜਾਣੋਂ ਰਿਹਾ। ਉਤੋਂ ਲੋਕਾਂ ਓਹਨੂੰ ਬੱਗਾ ਕਾਂ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਏ। ਓਸ ਵਿਚਾਰੇ ਦਾ ਏਹਦੇ ਵਿੱਚ ਕਸੂਰ ਵੀ ਕੋਈ ਨਹੀਂ। ਮਹਿਰਮ ਗੋਤ ਦਾ ਜੱਟ ਏ। ਓਹਦੇ ਪਿਉ ਗ਼ੁਲਾਮ ਦੀ ਥੋੜੀ ਜੇਹੀ ਤੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਮੀਨ ਸੀ ਤੇ ਕੁਝ ਓਹ ਠੇਕੇ 'ਤੇ ਲੈ ਕੇ ਵਾਹੀ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਗ਼ੁਲਾਮ ਦਾ ਢਲੀ ਜੁਆਨੀ ਸੱਤੋ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਹੋਇਆ ਤੇ ਕੁਝ ਹੀ ਸਾਲਾਂ ਮਗਰੋਂ ਓਹਦੇ ਘਰ ਇੱਕ ਪੁੱਤਰ ਜੰਮਿਆਂ। ਏਸ ਪੁੱਤਰ ਦੇ ਜੰਮਣ 'ਤੇ ਗ਼ੁਲਾਮ ਦੂਜੇ ਜੱਟ ਜ਼ਿਮੀਦਾਰਾਂ ਵਾਂਗੂੰ ਰੱਜ ਕੇ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਮਨਾਈ। ਇੱਕ-ਇੱਕ ਕੰਮੀ ਆ ਕੇ ਓਹਨੂੰ ਵਧਾਈ ਦਿੱਤੀ। ਤੇ ਓਹਨੇ ਹਰ ਕੰਮੀ ਨੂੰ ਖ਼ੁਸ਼ ਕਰ ਕੇ ਘੱਲਿਆ। ਕਦੇ ਖ਼ੁਸਰੇ ਨੱਚਣ ਆ ਗਏ, ਕਦੇ ਭੰਡਾਂ ਤੇ ਮਰਾਸੀਆਂ ਆ ਕੇ ਓਹਦੇ ਬੂਹੇ ਅੱਗੇ ਅਖਾੜਾ ਲਾ ਦਿੱਤਾ। ਆਮ ਬੰਦਿਆਂ ਦੇ ਬੂਹੇ ਅੱਗੇ ਸ਼ਰੀਂਹ ਦੀਆਂ ਟਹਿਣੀਆਂ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਇੱਕ ਵਾਰ ਕੰਮੀ ਆ ਕੇ ਬੰਨ੍ਹਦੇ ਸਨ ਪਰ ਗ਼ੁਲਾਮ ਦੇ ਬੂਹੇ ਅੱਗੇ ਏਹ ਸਿਹਰਾ ਕਈ ਵਾਰੀ ਬੰਨ੍ਹਿਆਂ ਗਿਆ। ਓਹਦੀ ਇੱਕ ਵਜ੍ਹਾ ਤੇ ਏਹ ਸੀ ਕਿ ਨਾ ਤੇ ਗ਼ੁਲਾਮ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਏਹ ਸਿਹਰਾ ਬੰਨ੍ਹਣ ਤੋਂ ਰੋਕਿਆ ਤੇ ਨਾ ਈ ਓਸ ਕਿਸੇ ਸਿਹਰਾ ਬੰਨ੍ਹਣ ਵਾਲੇ ਕੰਮੀ ਨੂੰ ਖਾਲੀ ਹੱਥ ਘੱਲਿਆ। ਸੱਤੋ ਨੂੰ ਏਹ ਪੁੱਤਰ ਜੰਮ ਕੇ ਇੰਝ ਰੂਪ ਚੜ੍ਹਿਆ ਜਿਵੇਂ ਮੁੜ ਕੇ ਜੁਆਨ ਹੋ ਗਈ ਹੋਵੇ। ਗ਼ੁਲਾਮ ਦਾ ਏਹ ਪੁੱਤਰ ਤਗੜਾ ਤੇ ਤੰਦਰੁਸਤ ਸੀ ਤੇ ਛੇਤੀ-ਛੇਤੀ ਵੱਡਾ ਹੋਣ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਮਗਰੋਂ ਓਹਦੇ ਘਰ ਇੱਕ ਧੀ ਜੰਮੀ ਤੇ ਗ਼ੁਲਾਮ ਨੂੰ ਦੂਜੇ ਜੱਟ ਜ਼ਿਮੀਦਾਰਾਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਏਹਦੇ ਜੰਮਣ 'ਤੇ ਦੁੱਖ ਜਾਂ ਅਫ਼ਸੋਸ ਨਾ ਹੋਇਆ। ਜੇ ਕਿਸੇ ਓਹਦੇ ਮੋਹਰੇ ਧੀ ਜੰਮਣ 'ਤੇ ਅਫ਼ਸੋਸ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਓਹਨੇ ਫੱਟ ਰੋਕ ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਆਖਿਆ, ''ਨਾ ਮੀਆਂ ਏਹ ਧੀ ਮੈਨੂੰ ਰੱਬ ਨੇ ਦਿੱਤੀ ਏ। ਏਹ ਧੀ ਨਹੀਂ ਏਹ ਵੀ ਪੁੱਤਰ ਏ।" ਲੋਕਾਂ ਓਹਦੇ ਮੂੰਹ 'ਤੇ ਸ਼ਾਬਾਸ਼ ਦੇਣੀਂ ਤੇ ਪਿੱਛੋਂ ਕੰਡੀ ਆਖਣਾ ਗ਼ੁਲਾਮੀ ਖੋਚਰੀ ਏ, ਆਂਹਦਾ ਏ ਧੀ ਨਹੀਂ ਪੁੱਤਰ ਜੰਮਿਐ। ਕਿਹੜੇ ਭੜੂਏ ਜੱਟ ਨੂੰ ਧੀ ਜੰਮੀ ਪੁੱਜਦੀ ਏ। ਵਿੱਚੋਂ ਗੱਲ ਤੇ ਵੱਟੇ ਦੀ ਏ। ਧੀ ਨਾ ਹੋਈ ਤੇ ਪੁੱਤਰ ਕਿਵੇਂ ਵਿਆਹੇਗਾ। ਬੰਦੇ ਓਹਦੇ ਲਈ ਅੱਲਾ ਵਾਸਤੇ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਤੇ ਨਹੀਂ ਲੈ ਕੇ ਬੈਠੇ। ਗ਼ੁਲਾਮ ਦੇ ਘਰ ਦੋ ਬਾਲ ਜੰਮਣ ਮਗਰੋਂ ਡੱਕਾ ਲੱਗ ਗਿਆ। ਓਹ ਹਰ ਪਾਸੇ ਭੱਜਿਆ, ਸੰਨਿਆਸੀਆਂ ਤੇ ਹਕੀਮਾਂ ਦੇ ਓਹਨੇ ਬੂਹੇ ਪੱਟ ਮਾਰੇ। ਕੋਈ ਪੀਰ ਫ਼ਕੀਰ ਅਜੇਹਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਜਿਹਦੇ ਕੋਲੋਂ ਓਹਨੇ ਜਾ ਕੇ ਤਵੀਤ-ਧਾਗਾ ਨਾ ਲਿਆਂਦਾ ਹੋਵੇ। ਓਹਨੂੰ ਜਿਸ ਕਿਸੇ ਵੀ ਦੱਸ ਪਾਈ, ਓਹ ਓਸੇ ਦਰਬਾਰ 'ਤੇ ਸੁੱਖਣੇ ਤੇ ਮੱਨਤਾਂ ਮੰਨਣ ਗਿਆ ਪਰ ਓਹਦੀ ਜ਼ਨਾਨੀ ਦੀ ਕੁੱਖ ਮੁੜ ਹਰੀ ਨਾ ਹੋਈ। ਗ਼ੁਲਾਮ ਦੇ ਦੋਹਵੇਂ ਬਾਲ ਵੱਡੇ ਹੁੰਦੇ-ਹੁੰਦੇ ਜੁਆਨ ਹੋ ਗਏ ਤੇ ਓਹਨੂੰ ਓਹਨਾਂ ਦੇ ਵਿਆਹੁਣ ਦੀ ਫ਼ਿਕਰ ਲੱਗ ਗਈ। ਓਹਦਾ ਏਹ ਮਸਲਾ ਛੇਤੀ ਹੀ ਹੱਲ ਹੋ ਗਿਆ। ਇੱਕ ਤੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਰੋਟੀ ਦੀ ਥੋੜ ਨਹੀਂ ਸੀ ਤੇ ਦੂਜੇ ਮੁੰਡਾ ਵੀ ਸੋਹਣਾ ਤੇ ਕਮਾਊ ਸੀ। ਨਾਲੇ ਓਹਦਾ ਵੱਟਾ ਵੀ ਘਰ ਵਿੱਚ ਹੈ ਸੀ। ਓਹਨੇ ਕੁਝ ਦਿਨ ਬਰਾਦਰੀ ਦੇ ਫੇਰੇ ਮਾਰੇ ਤੇ ਓਹਨੂੰ ਰਿਸ਼ਤੇ ਲੱਭ ਗਏ। ਮੁੰਡੇ ਲਈ ਮਰਜ਼ੀ ਦੀ ਕੁੜੀ ਤੇ ਕੁੜੀ ਲਈ ਚੰਗਾ ਮੁੰਡਾ। ਝੱਟ ਮੰਗਣੀ ਤੇ ਫਟ ਵਿਆਹ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਹੋਈ। ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਆਹਾਂ ਦਾ ਕੰਮ ਨਿੱਬੜ ਗਿਆ। ਓਹ ਖ਼ੁਸ਼ ਸੀ ਤੇ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਓਹਦੀ ਕੁੜੀ ਕੱਜੇ ਕੰਨੀਂ ਘਰੋਂ ਉਠ ਗਈ ਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਓਹਦੇ ਘਰ ਚੰਗੀ ਨੂੰਹ ਆ ਗਈ। ਏਹਦਾ ਨਾਂ ਰਾਜਣ ਸੀ ਤੇ ਓਹਨੇ ਆਉਂਦਿਆਂ ਨਾਲ ਹੀ ਘਰ ਬਾਰ ਸੰਭਾਲ ਲਿਆ। ਗ਼ੁਲਾਮ ਦਾ ਮੁੰਡਾ ਮੁੰਡਪੁਣਾ ਛੱਡ ਕੇ ਜ਼ਿਮੇਵਾਰੀ ਨਾਲ ਵਾਹੀ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਗ਼ੁਲਾਮ ਤੇ ਸੱਤੋ ਦਾ ਬਹੁਤ ਸਾਰਾ ਭਾਰ ਹੌਲਾ ਹੋ ਗਿਆ ਤੇ ਓਹਨਾਂ ਦੇ ਦਿਨ ਬਹੁਤ ਸੁਹਣੇ ਲੰਘਣ ਲੱਗ ਪਏ। ਹਰ ਜੱਟ ਪਰਿਵਾਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗ਼ੁਲਾਮ ਤੇ ਸੱਤੋ ਹੁਣ ਹਰ ਵੇਲੇ ਕਿਸੇ ਨਵੇਂ ਬੰਦੇ ਰਾਹੀਂ ਟੱਬਰ ਦੇ ਵਾਧੇ ਦੇ ਸੁਪਨੇ ਲੈਂਦੇ। ਓਹਨਾਂ ਦੀ ਏਸ ਉਡੀਕ ਦਾ ਪੈਂਡਾ ਕੋਈ ਬਹੁਤਾ ਲੰਮਾਂ ਨਾ ਹੋਇਆ ਜਦ ਇੱਕ ਦਿਨ ਰਾਜਣ ਉਲਟੀਆਂ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਈ। ਕੁਝ ਹੀ ਪਲਾਂ ਵਿੱਚ ਏਹ ਖ਼ਬਰ ਮੁਹੱਲੇ ਵਿੱਚ ਉਡੀ ਤੇ ਫੇਰ ਸਾਰੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਢੋਲ ਵੱਜ ਗਿਆ। ਗ਼ੁਲਾਮ ਦਾ ਸਾਰਾ ਟੱਬਰ ਖ਼ੁਸ਼ ਸੀ। ਏਸ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਵਜ੍ਹਾ ਤੇ ਏਹ ਸੀ ਕਿ ਰਾਜਣ ਬਾਂਝ ਨਹੀਂ ਸੀ ਨਿਕਲੀ। ਦੂਜੀ ਏਹ ਸੀ ਕਿ ਛੇਤੀ ਓਹਨਾਂ ਦੇ ਟੱਬਰ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਹਾਲੇ ਏਹ ਟੱਬਰ ਮਸਾਂ ਕੁ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਮਨਾ ਕੇ ਹਟਿਆ ਸੀ ਕਿ ਇੱਕ ਵਾਕੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਤਰਥੱਲੀ ਮਚਾ ਦਿੱਤੀ। ਏਨੇ ਵਰ੍ਹੇ ਬਾਂਝ ਰਹਿਣ ਮਗਰੋਂ ਸੱਤੋ ਹਾਮਲਾ ਹੋ ਗਈ। ਪਿੰਡ ਦੇ ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਖੱਚਾਂ ਮਾਰੀਆਂ ਤੇ ਕੁਝ ਨੇ ਆ ਕੇ ਮੁਬਾਰਕਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਸੱਤੋ ਨੂੰ ਕਦੇ-ਕਦੇ ਸ਼ਰਮ ਵੀ ਆਉਂਦੀ ਸੀ ਕਿ ਨੂੰਹ ਤੇ ਸੱਸ ਰਲ ਕੇ ਬਾਲ ਜੰਮਣਗੀਆਂ। ਬਾਲ ਜੰਮੇ ਤੇ ਦੋਹਵੇਂ ਮੁੰਡੇ ਸਨ। ਗ਼ੁਲਾਮ ਆਪਣੇ ਮੁੰਡੇ ਦਾ ਨਾਂ ਮਹਿਰਮ ਰੱਖਿਆ। ਏਹ ਦੋਹਵੇਂ ਇਕੱਠੇ ਪਲਣ ਲੱਗ ਪਏ। ਕਦੇ ਮਹਿਰਮ ਤੇ ਆਪਣੇ ਪੋਤਰੇ ਨੂੰ ਸੱਤੋ ਸਾਂਭਣਾ ਤੇ ਸੰਭਾਲਣਾ ਤੇ ਕਦੇ ਰਾਜਣ। ਇੰਝ ਦੋਹਾਂ ਮੁੰਡਿਆਂ ਇਕੱਠਿਆਂ ਖਾਣਾ-ਪੀਣਾ ਤੇ ਖੇਡਣਾ। ਤੇ ਓਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਲੱਗਦਾ ਕਿ ਕਿਹੜੇ ਦੀ ਕਿਹੜੀ ਮਾਂ ਏ। ਜੇ ਮਹਿਰਮ ਸੱਤੋ ਨੂੰ ਮਾਂ ਆਖਣਾ ਤੇ ਓਹਦੇ ਪੋਤਰੇ ਵੀ ਆਪਣੀ ਦਾਦੀ ਸੱਤੋ ਨੂੰ ਮਾਂ ਬੁਲਾਉਣਾ। ਇੰਝ ਈ ਜੇ ਗ਼ੁਲਾਮ ਦੇ ਪੋਤਰੇ ਰਾਜਣ ਨੂੰ ਮਾਂ ਕਹਿਣਾ ਤੇ ਮਹਿਰਮ ਵੀ ਆਪਣੀ ਭਰਜਾਈ ਨੂੰ ਮਾਂ ਸੱਦਣਾ। ਇੱਕੋ ਘਰ ਤੇ ਇੱਕੋ ਚੁੱਲ੍ਹੇ 'ਤੇ ਪਲਦੇ-ਪਲਦੇ ਏਹ ਮੁੰਡੇ ਜੁਆਨ ਹੋਣ ਲੱਗ ਪਏ। ਜਦ ਮਹਿਰਮ 16-17 ਸਾਲਾਂ ਦਾ ਹੋਇਆ ਤੇ ਓਹਦਾ ਵੱਡਾ ਭਰਾ ਮਰ ਗਿਆ। ਗ਼ੁਲਾਮ ਦਾ ਲੱਕ ਟੁੱਟ ਗਿਆ। ਪੁੱਤਰ ਤੇ ਮੋਇਆ ਹੀ ਸੀ, ਓਹਨੂੰ ਆਪਣੀ ਜੁਆਨ ਨੂੰਹ ਦਾ ਫ਼ਿਕਰ ਖਾਣ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਪਹਾੜ ਜਿੰਨੀ ਓਹਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਹਾਲੇ ਸਾਹਮਣੇ ਪਈ ਸੀ ਤੇ ਓਹ ਏਹ ਰੰਡੇਪੇ ਵਿੱਚ ਕਿਵੇਂ ਕੱਟੇਗੀ। ਕੁਝ ਚਿਰ ਲੰਘਿਆ ਤੇ ਇੱਕ ਦਿਨ ਗ਼ੁਲਾਮ ਮਹਿਰਮ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਪਈ ਕਿਉਂ ਨਾ ਰਾਜਣ ਦਾ ਨਿਕਾਹ ਓਹ ਓਹਦੇ ਨਾਲ ਕਰ ਦੇਵੇ। ਏਹ ਗੱਲ ਸੁਣ ਕੇ ਮਹਿਰਮ ਦੇ ਪੈਰਾਂ ਥੱਲਿਉਂ ਜ਼ਮੀਨ ਨਿਕਲ ਗਈ। ਆਖਣ ਲੱਗਾ, ''ਬੁਢੜਿਆ ਤੈਨੂੰ ਏਹ ਗੱਲ ਕਰਨ ਲੱਗਿਆਂ ਸ਼ਰਮ ਨਹੀਂ ਆਈ। ਓਹ ਤੇ ਮੇਰੀ ਮਾਂ ਏ। ਮੈਂ ਮਾਂ ਨੂੰ....।" ਗ਼ੁਲਾਮ ਓਹਨੂੰ ਬੜਾ ਸਮਝਾਇਆ ਪਈ ਮਾਂ ਓਹੋ ਹੁੰਦੀ ਏ ਜਿਹਨੇ ਢਿੱਡ 'ਚੋਂ ਕੱਢਿਆ ਹੁੰਦੈ। ਨਾਲੇ ਬੰਦੇ ਆਪਣੀਆਂ ਰੰਡੀਆਂ ਭਰਜਾਈਆਂ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਦੇ ਆਏ ਨੇ ਪਰ ਮਹਿਰਮ ਓਹਦੀ ਇੱਕ ਨਾ ਸੁਣੀਂ। ਕੁਝ ਚਿਰ ਜਦ ਦੋਹਵੇਂ ਪਿਉ-ਪੁੱਤਰ ਆਪਣੀ ਗੱਲ 'ਤੇ ਅੜੇ ਰਹੇ ਤੇ ਇੱਕ ਦਿਨ ਗ਼ੁਲਾਮ ਨੇ ਮਹਿਰਮ ਨੂੰ ਫੜ ਕੇ ਕਿੱਕਰ ਨਾਲ ਬੰਨ੍ਹ ਦਿੱਤਾ। ਮਹਿਰਮ ਬੜਾ ਰੌਲਾ ਪਾਇਆ। ਓਹ ਧੁੱਪੇ ਬੰਨ੍ਹੇ ਕੱਟੇ ਵਾਂਗੂੰ ਅੜਿੰਗਿਆ। ਓਹਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿਉ ਨੂੰ ਮਣ-ਮਣ ਦਾ ਫੱਕੜ ਤੋਲਿਆ ਪਰ ਗ਼ੁਲਾਮ ਓਹਦੀ ਇੱਕ ਨਾ ਸੁਣੀਂ। ਓਹ ਕਿੱਕਰ ਕੋਲ ਓਹਦੇ ਲਈ ਰੋਟੀ-ਪਾਣੀ ਧਰ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਪਰ ਓਹਦੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਸੀ ਸੁਣਦਾ। ਜਦ ਓਹਨੂੰ ਕਿੱਕਰ ਨਾਲ ਬੰਨ੍ਹਿਆਂ ਕੁਝ ਦਿਨ ਹੋ ਗਏ ਤੇ ਲੋਕਾਂ ਤਰਸ ਖਾ ਕੇ ਆ ਕੇ ਗ਼ੁਲਾਮ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਤੇ ਓਹ ਅੱਗੋਂ ਕੁੱਦ ਕੇ ਪਿਆ ਤੇ ਆਖਣ ਲੱਗਾ, ''ਮੈਂ ਏਹਨੂੰ ਖੋਲ੍ਹ ਦੇਵਾਂ ਤੇ ਆਪਣੀ ਨੂੰਹ ਦਾ ਕੀ ਕਰਾਂ? ਜੁਆਨ ਜਹਾਨ ਕਿਵੇਂ ਘਰ ਬਹਿ ਕੇ ਰੰਡੇਪਾ ਕੱਟੇਗੀ? ਓਹ ਤੇ ਭਾਵੇਂ ਕੱਟ ਲਵੇਗੀ ਪਰ ਕੰਜਰ ਲੋਕਾਂ ਨਹੀਂ ਕੱਟਣ ਦੇਣਾ। ਰੋਜ਼ ਓਹਦੇ ਪਿੱਛੇ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਗੁੱਡਾ ਬੱਝਿਆ ਹੋਵੇਗਾ। ਕਦੇ ਕਹਿਣਗੇ ਕਿਸੇ ਮਰਾਸੀ ਨਾਲ ਅੜੀ ਹੋਈ ਏ, ਤੇ ਕਦੀ ਕਿਸੇ ਮੁਸੱਲੀ ਨਾਲ। ਮੈਥੋਂ ਬੰਦੇ-ਬੰਦੇ ਦੇ ਗਲ ਨਹੀਂ ਪਿਆ ਜਾਣਾ। ਜੇ ਮੈਂ ਓਹਨੂੰ ਓਹਦੇ ਪੇਕਿਆਂ ਵੱਲ ਘੱਲ ਦੇਵਾਂਗੇ ਤੇ ਓਹਨਾਂ ਕਿਹੜਾ ਓਹਨੂੰ ਘਰ ਬਹਾ ਲੈਣੈਂ। ਓਹਨਾਂ ਵੀ ਤੇ ਓਹਨੂੰ ਕਿਸੇ ਬੁੱਢੇ ਠੇਰੇ ਦੇ ਗਲ਼ ਮੜ੍ਹ ਦੇਣੈਂ। ਕਲ੍ਹ ਜੇ ਓਹ ਕਿਸੇ ਸ਼ਰੀਕ ਦੇ ਘਰ ਵਿਆਹ ਕੇ ਤੁਰ ਗਈ ਤੇ ਲੋਕਾਂ ਮੈਨੂੰ ਜਿਊਣ ਨਹੀਂ ਦੇਣਾ। ਚੱਲੋ, ਮੈਂ ਤੁਹਾਡੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਮੰਨ ਲੈਂਦਾ ਹਾਂ ਪਰ ਮੈਂ ਕਲ੍ਹ ਮਹਿਰਮ ਨੂੰ ਵਿਆਹੁਣਾ ਵੀ ਤੇ ਹੈ। ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਕਿਹੜਾ ਓਹਦਾ ਵੱਟਾ ਪਿਐ।" ਗ਼ੁਲਾਮ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਸੁਣ ਕੇ ਲੋਕ ਲਾਜੁਆਬ ਹੋ ਕੇ ਤੁਰ ਗਏ। ਰੋ-ਪਿੱਟ ਅੜਿੰਗ ਕੇ ਗਾਹਲਾਂ ਕੱਢ ਕੇ ਆਖ਼ਰ ਮਹਿਰਮ ਨੇ ਹਥਿਆਰ ਸੁੱਟ ਦਿੱਤੇ। ਓਹਨੂੰ ਪਤਾ ਸੀ ਕਿ ਕਿੱਕਰ ਨਾਲ ਬੰਨ੍ਹਿਆਂ-ਬੰਨ੍ਹਿਆਂ ਜੇ ਓਹ ਮਰ ਵੀ ਗਿਆ ਤਾਂ ਵੀ ਓਹਦੇ ਪਿਉ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਮਨਾਏ ਬਿਨਾ ਓਹਨੂੰ ਨਹੀਂ ਖੋਲ੍ਹਣਾ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਮਹਿਰਮ ਨੂੰ ਅੜਿੰਗਦਿਆਂ ਸੁਣਿਆਂ ਸੀ, ਜਦ ਓਹ ਘੋੜੀ ਚੜ੍ਹਿਆ ਤੇ ਓਹਨਾਂ ਖੱਚਾਂ ਮਾਰੀਆਂ ਤੇ ਹੁਣ ਜਦ ਓਹ ਇੱਕ ਬਾਲ ਨੂੰ ਮੋਢੇ 'ਤੇ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਕੁਛੜ ਚੁੱਕ ਕੇ ਗਲੀ 'ਚੋਂ ਲੰਘਦੈ, ਤੇ ਓਹ ਫੇਰ ਵੀ ਖੱਚਾਂ ਮਾਰਦੇ ਨੇ ਤੇ ਓਹਦੇ ਪਿਉ ਡੇਰੇ 'ਤੇ ਬਹਿ ਕੇ ਮੁੱਛਾਂ ਨੂੰ ਮਰੋੜੇ ਦੇਂਦਾ ਏ।

Sanjha punjab 24-a

محرم دے ویاہ نوں بہت سارے ورھے ہو گئے نیں پر حالے وی لوکی اوہدے ویاہ نوں چیتے کر کے ہسدے نیں۔ اوہ جد آپنے نیانیاں نوں موڈھیاں تے چک کے لنگھدا اے تے لوکی اوہنوں ٹچکراں کردے نیں۔ اوہ لوکاں دیاں گلاں کدے تے کناں مڈھ مار کے اگانھ لنگھ جاندا اے تے کدے اوہنوں غصہ آ جاندا اے تے اوہ گالھ مندا بولدا اے۔ وچارا کرے وی کیہ؟ پنڈ چھڈ کے تے جانوں رہیا۔ اتوں لوکاں اوہنوں بگا کاں بنا دتا اے۔ اوس وچارے دا ایہدے وچ قصور وی کوئی نہیں۔

محرم ذات دا جٹ اے۔ اوہدے پیو غلام دی تھوڑی جیہی تے آپنی زمین سی تے کجھ اوہ ٹھیکے تے لے کے واہی کردا سی۔ غلام دا ڈھلی جوانی ستو نال ویاہ ہویا تے کجھ ہی سالاں مگروں اوہدے گھر اک پتر جمیا۔ ایس پتر دے جمن تے غلام دوجے جٹ زمیداراں وانگوں رج کے خوشی منائی۔ اک اک کمی آ کے اوہنوں ودھائی دتی۔ تے اوہنے ہر کمی نوں خوش کر کے گھلیا۔ کدے خسرے نچن آ گئے، کدے بھنڈاں تے مراثیاں آ کے اوہدے بوہے اگے اکھاڑا لا دتا۔ عام بندیاں دے بوہے اگے شرینہ دیاں ٹہنیاں دا سہرا اک وار کمی آ کے بنھدے سن پر غلام دے بوہے اگے ایہہ سہرا کئی واری بنھیاں گیا۔ اوہدی اک وجہ تے ایہہ سی کہ نہ تے غلام کسے نوں ایہہ سہرا بنھن توں روکیا تے نہ ای اوس کسے سہرا بنھن والے کمی نوں خالی ہتھ گھلیا۔ ستو نوں ایہہ پتر جم کے انج روپ چڑھیا جویں مڑ کے جوان ہو گئی ہووے۔

غلام دا ایہہ پتر تگڑا تے تندرست سی تے چھیتی چھیتی وڈا ہون لگ پیا۔ کجھ سالاں مگروں اوہدے گھر اک دھی جمی تے غلام نوں دوجے جٹ زمیداراں وانگ ایہدے جمن تے دکھ جاں ہرکھ نہ ہویا۔ جے کسے اوہدے موہرے دھی جمن تے ہرکھ کرن دی کوشش کیتی تاں اوہنے پھٹ روک دتا تے آکھیا، "نہ میاں ایہہ دھی مینوں رب نے دتی اے۔ ایہہ دھی نہیں ایہہ وی پتر اے۔"

لوکاں اوہدے منہ تے شاباش دینی تے پچھوں کنڈیں آکھنا غلامی کھوچری اے، آنہدا اے دھی نہیں پتر جمیا اے۔ کیہڑے بھڑوے جٹ نوں دھی جمی پجدی اے۔ وچوں گل تے وٹے دی اے۔ دھی نہ ہوئی تے پتر کیویں ویاہوے گا۔ بندے اوہدے لئی اﷲ واسطے دا رشتہ تے نہیں لے کے بیٹھے۔
غلام دے گھر دو بال جمن مگروں ڈکا لگ گیا۔ اوہ ہر پاسے بھجیا، سنیاسیاں تے حکیماں دے اوہنے بوہے پٹ مارے۔ کوئی پیر فقیر اجیہا نہیں سی جیہدے کولوں اوہنے جا کے تویت دھاگہ نہ لیاندا ہووے۔ اوہنوں جس کسے وی دس پائی، اوہ اوسے دربار تے سکھنے تے منتاں منن گیا پر اوہدی زنانی دی ککھ مڑ ہری نہ ہوئی۔ غلام دے دوہویں بال وڈے ہوندے ہوندے جوان ہو گئے تے اوہنوں اوہناں دے ویاہون دی فکر لگ گئی۔ اوہدا ایہہ مسئلہ چھیتی ہی حل ہو گیا۔ اک تے گھر وچ روٹی دی تھوڑ نہیں سی تے دوجے منڈا وی سوہنا تے کماؤ سی۔ نالے اوہدا وٹا وی گھر وچ ہے سی۔ اوہنے کجھ دن برادری دے پھیرے مارے تے اوہنوں رشتے لبھ گئے۔ منڈے لئی مرضی دی کڑی تے کڑی لئی چنگا منڈا۔ جھٹ منگنی تے پٹ ویاہ والی گل ہوئی۔ دناں وچ ویاہاں دا کم نبڑ گیا۔ اوہ خوش سی تے اک پاسے اوہدی کڑی کجے کنیں گھروں اٹھ گئی تے دوجے پاسے اوہدے گھر چنگی نونہہ آ گئی۔ ایہدا ناں راجن سی تے اوہنے آؤندیاں نال ہی گھر بار سانبھ لیا۔ غلام دا منڈا منڈپنا چھڈ کے ذمہ واری نال واہی کرن لگ پیا۔ غلام تے ستو دا بہت سارا بھار ہولا ہو گیا تے اوہناں دے دن بہت سوہنے لنگھن لگ پئے۔ ہر جٹ ٹبر وانگ غلام تے ستو ہن ہر ویلے کسے نویں بندے راہیں ٹبر دے وادھے دے سپنے لیندے۔ اوہناں دی ایس اڈیک دا پینڈا کوئی بہتا لما نہ ہویا جد اک دن راجن الٹیاں کرن لگ پئی۔ کجھ ہی پلاں وچ ایہہ خبر محلے وچ اڈی تے فیر سارے پنڈ وچ ڈھول وج گیا۔ غلام دا سارا ٹبر خوش سی۔ ایس خوشی دی پہلی وجہ تے ایہہ سی کہ راجن بانجھ نہیں سی نکلی۔ دوجی ایہہ سی کہ چھیتی اوہناں دے ٹبر وچ وادھا ہو جاوے گا۔ حالے ایہہ ٹبر مساں اک خوشی منا کے ہٹیا سی کہ اک واپری نے گھر وچ ترتھلی مچا دتی۔ اینے ورھے بانجھ رہن مگروں ستو حاملہ ہو گئی۔ پنڈ دے کجھ لوکاں کھچاں ماریاں تے کجھ نے آ کے مبارکاں دتیاں۔ ستو نوں کدے کدے شرم وی آؤندی سی کہ نونہہ تے سس رل کے بال جمن گیاں۔ بال جمے تے دوہویں منڈے سن۔ غلام آپنے منڈے دا ناں محرم رکھیا۔ ایہہ دوہویں اکٹھے پلن لگ پئے۔ کدے محرم تے آپنے پوترے نوں ستو سانبھنا تے سنبھالنا تے کدے راجن۔ انج دوہاں منڈیاں اکٹھیاں کھانا پینا تے کھیڈنا۔ تے اوہناں نوں پتہ نہیں سی لگدا کہ کیہڑے دی کیہڑی ماں اے۔ جے محرم ستو نوں ماں آکھنا تے اوہدے پوترے وی آپنی دادی ستو نوں ماں بلاؤنا۔ انج ای جے غلام دے پوترے راجن نوں ماں کہنا تے محرم وی آپنی بھرجائی نوں ماں سدنا۔ اکو گھر تے اکو چلھے تے پلدے پلدے ایہہ منڈے جوان ہون لگ پئے۔ جد محرم 16-17 سالاں دا ہویا تے اوہدا وڈا بھرا مر گیا۔ غلام دا لک ٹٹ گیا۔ پتر تے مویا ہی سی، اوہنوں آپنی جوان نونہہ دا فکر کھان لگ پیا۔ پہاڑ جنی اوہدی زندگی حالے ساہمنے پئی سی تے اوہ ایہہ رنڈیپے وچ کیویں کٹے گی۔ کجھ چر لنگھیا تے اک دن غلام محرم نال گل کیتی پئی کیوں نہ راجن دا نکاح اوہ اوہدے نال کر دیوے۔ ایہہ گل سن کے محرم دے پیراں ہیٹھوں زمین نکل گئی۔ آکھن لگا، "بڈھڑیا تینوں ایہہ گل کرن لگیاں شرم نہیں آئی۔ اوہ تے میری ماں اے۔ میں ماں نوں۔۔۔۔"

غلام اوہنوں بڑا سمجھایا پئی ماں اوہو ہوندی اے جہنے ڈھڈ چوں کڈھیا ہوندا اے۔ نالے بندے آپنیاں رنڈیاں بھرجائیاں نال ویاہ کردے آئے نیں پر محرم اوہدی اک نہ سنی۔ کجھ چر جد دوہویں پیو پتر آپنی گل تے اڑے رہے تے اک دن غلام نے محرم نوں پھڑ کے ککر نال بنھ دتا۔ محرم بڑا رولا پایا۔ اوہ دھپے بنھے کٹے وانگوں اڑنگیا۔ اوہنے آپنے پیو نوں من من دا پھکڑ تولیا پر غلام اوہدی اک نہ سنی۔ اوہ ککر کول اوہدے لئی روٹی پانی دھر جاندا سی پر اوہدی گل نہیں سی سندا۔ جد اوہنوں ککر نال بنھیاں کجھ دن ہو گئے تے لوکاں ترس کھا کے آ کے غلام نال گل کیتی تے اوہ اگوں کد کے پیا تے آکھن لگا، "میں ایہنوں کھول دیواں تے آپنی نونہہ دا کیہ کراں؟ جوان جہان کیویں گھر بہہ کے رنڈیپا کٹے گی؟ اوہ تے بھاویں کٹ لوے گی پر کنجر لوکاں نہیں کٹن دینا۔ روز اوہدے پچھے کوئی نہ کوئی گڈا بجھیا ہووےگا۔ کدے کہن گے کسے مراثی نال اڑی ہوئی اے، تے کدی کسے مصلی نال۔ میتھوں بندے بندے دے گل نہیں پیا جانا۔ جے میں اوہنوں اوہدے پیکیاں ول گھل دیواں گا تے اوہناں کیہڑا اوہنوں گھر بہا لینا ایں۔ اوہناں وی تے اوہنوں کسے بڈھے ٹھیرے دے گل مڑھ دینا ایں۔ کل جے اوہ کسے شریک دے گھر ویاہ کے تر گئی تے لوکاں مینوں جیون نہیں دینا۔ چلو، میں تہاڈیاں ساریاں گلاں من لیندا ہاں پر میں کل محرم نوں ویاہنا وی تے ہے۔ میرے کول کیہڑا اوہدا وٹا پیا اے۔" غلام دیاں گلاں سن کے لوک لاجواب ہو کے تر گئے۔ رو پٹ اڑنگ کے گاہلاں کڈھ کے آخر محرم نے ہتھیار سٹ دتے۔ اوہنوں پتہ سی کہ ککر نال بنھیاں بنھیاں جے اوہ مر وی گیا تاں وی اوہدے پیو آپنی گل منائے بنا اوہنوں نہیں کھولنا۔ جیہناں محرم نوں اڑنگدیاں سنیاں سی، جد اوہ گھوڑی چڑھیا تے اوہناں کھچاں ماریاں تے ہن جد اوہ اک بال نوں موڈھے تے دوجے نوں کچھڑ چک کے گلی چوں لنگھدا اے، تے اوہ فیر وی کھچاں ماردے نیں تے اوہدا پیو ڈیرے تے بہہ کے مچھاں نوں مروڑے دیندا اے۔

Sanjha punjab 25

مہامد تے شہامد سکے بھرا سن تے قوم دے وٹو۔ اگوں وٹواں دیاں وی دو قسماں نیں۔ اک وٹو راٹھ نیں تے دوجے موچی۔ ہن اوہ راٹھاں توں موچی کیویں بنے، اس گل دا کسے نوں نہیں پتہ۔ ایہناں دا ٹبر اگوں تن حصیاں وچ ونڈیا ہویا اے۔ اک حصہ جتیاں سیوندا اے تے ایہہ سدھے سدھے موچی وٹو نیں۔ دوجا حصہ مزارعے نیں۔ ایہہ آپنے آپ نوں موچی کہاؤن توں کتراؤندے نیں۔ تے تیجا حصہ دکانداراں تے کاروباری لوکاں دا ہے۔ ایہہ لوک موچی اکھواؤن دی گل تے وکھری رہ گئی، ایہہ تے آپنے آپ نوں مزارعے اکھواؤنا وی گناہ سمجھدے نیں۔ ایہناں آپنے ناں دے نال حاجی، حکیم تے خورے ہور کیہ کیہ جوڑ لیا اے۔ ہور تے ہور ایہہ آپنے پیو دادے والی بار دی پنجابی چھڈ کے لہور دی شہری پنجابی بولدے نیں۔

ایہناں وٹواں دا سارا خاندان آپنیاں زنانیاں راہیں مشہور اے۔ ایہناں زنانیاں بہت کھلیاں ڈلھیاں تے شوقین نیں۔ اکثر سرمے، دنداسے تازے رکھدیاں نیں تے یاریاں لاؤن دیاں ماہر نیں۔ پنڈ دے بندے ایہناں نوں عاشقی معشوقی دا تردا پھردا سکول کہندے نیں۔ پنڈ دا جو وی منڈا جوان ہوندا اے، ایہناں دے محلے دے گیڑے کڈھن لگ پیندا اے۔ ایس توں وکھ پنڈ دے رنڈیاں، چھڑیاں تے ٹھرکیاں دا ڈیرا وی ایسے محلے وچ ہوندا اے۔ وٹواں دیاں ایہناں زنانیاں دی دوجی خاصیت لڑائی اے۔ جے شامیں پنڈ وچ زنانیاں اچی اچی لڑدیاں تے اک دوجی نوں فلان تھوک دیندیاں سنن تاں جا کے لڑائی پتہ کرن دی لوڑ نہیں ہوندی۔ سبھ نوں پتہ ہوندا اے کہ ایہہ وٹواں دیاں زنانیاں لڑ رہیاں نیں۔ ایہناں دی ایہہ لڑائی اینی مشہور ہے کہ جے کسے شام نوں لوک لڑائی نہ سنن تاں تے کہندے نے اج رونق نہیں لگی۔ لگدا اے وٹووانیاں کسے ہور کم و چ رجھیاں ہوئیاں نیں۔

بار دے دوجے لوکاں وانگ ایہہ وٹو وی وٹہ سٹہ کردے نیں تے ایہہ وٹا سبھ توں پہلاں سکے بھرا کردے نیں۔ فیر کسے ہور رشتے دار دی واری آؤندی اے۔ ہن ایہہ ظاہری گل سی کہ مہامد تے شہامد آپس وچ وٹا کرنا سی۔ مہامد دی دھی امیراں تے پتر بختاور سی۔ دوجے پاسے شہامد دی دھی زینی تے پتر سلطان سی۔ امیراں شکلوں سوہنی تے قد بت وی چنگا۔ اوہ نکے ہوندیاں توں ہی کندھاں کوٹھے ٹپن لگ پئی سی۔ دوجے پاسے زینی شکلوں وی پوری سُوری تے قد وی نکا۔ اتوں رب دی گاں، ہر ویلے کھوتیاں وانگ کم نوں جٹی ہوئی۔ جس کسے وی کم آکھیا، اگوں اوہدے کاغذاں وچ نانہہ تے لکھی نہیں سی ہوندی۔ جد اوہنوں موقع لگنا تے اوہنے اللہ توبہ وی کرنی۔ دوہاں بھراواں دے منڈے سدھے سدھے جٹ بوٹ سن۔ گھر دے معاملیاں وچ اوہناں نہ کجھ لینا تے نہ کجھ دینا۔ سارا دن زمین تے ڈنگراں نال ڈنگر بنے رہندے سن۔ شامیں گھر آئے، روٹی کھاہدی تے سوں گئے۔ اگوں ویاہ ہو گئے۔ امیراں سلطان نال ویاہی گئی تے زینی بختاور نال۔ زینی سوہریاں ول گئی تے کجھ دن اوہنے نویاں ویاہیاں وانگ لال پیلے کپڑے پائی رکھے۔ فیر اوہو پرانا بانا تے کم نوں جٹ گئی۔ اوہدے سوہریاں دی موج لگ گئی۔ اوہنے زمین تے مرداں وانگ کم کرنا، ہل واہن تے پانی لاؤنا چھڈ کے اوہنے باقی سارے کم کرنے۔ زمین دے کماں توں ویہلیاں ہو کے اوس گھر دے کماں دے دوالے ہو جانا۔ اوہدی سس نے سو سو دعاواں دینیاں تے پھنڈ کے آکھنا، "زینی تے آ کے مینوں منجی تے بٹھا دتا اے۔س دوجے پاسے امیراں دے اوہی چالے رہے۔ سرمہ، دنداسا ہر ویلے تازہ۔ جتی، کپڑیاں دی ٹوہر۔ سارا دن پنڈ دیاں گلیاں ہونیاں تے اوہنے ہوناں۔ پنڈ دے منڈے امیراں دے پیکیاں دا گھر چھڈ کے اوہدے سوہریاں دے گھر دے گیڑے کڈھن لگ پئے۔ کجھ مہینے تے امیراں دی سس صبر کر کے اوہدے لچھن ویکھدی رہی پر فیر اک دن پاٹ پئی تے آکھن لگی، "تینوں اسیں منڈیاں دی کھیڈ لئی تے ویاہ کے نہیں لیاندا، توں ایدھر گھر وڑدی ایں تے سرمے، سرخیاں لشکا کے مڑ نکل جاندی ایں۔ میں تیری نوکرانی آں، رنھ پکا کے مغلانی اگے دھراں۔ تینوں اسیں شیشے وچ جڑا کے تے نہیں رکھنا۔ اسیں آٹے نال آٹا وٹایا اے۔ میری دھی تیرے پیکیاں دے گھر ڈھور بن گئی اے۔ توں ایتھے ملکہ شہزادی بنی پھردی ایں۔ ہن امیراں کہڑی گل سنن والی سی۔ اوہ آپنی سس نوں اڈ کے پئی تے آکھن لگی، "میں تے ایویں ای کرنا ایں۔ توں انھی سی جد توں مینوں پرنا کے لیاندا۔ آئی وڈی رانی کوکلاں مینوں حکم دین والی۔ جے تینوں میں نہیں پجدی تاں جا آپنا سوہنا پتر کدھرے ہور ویاہ لے۔" نونہہ سس دی لڑائی کجھ چر رہی۔ بندیاں آکھیا وٹووانیاں لڑدیاں پئیاں نیں، نارمل گل اے۔

اوس دن تے لڑائی مک گئی پر ایہہ وچو وچ دھکھدی رہی۔ کجھ مہینے ہور لنگھے تے اوہناں دی فیر لڑائی ہو گئی۔ ایس وار امیراں آپنی سس نوں پھڑ کے کٹ چھڈیا۔ ڈھاہ کے اوہدے سینے تے بہہ گئی۔ اوہدا وال اک نہ چھڈیا۔ چپیڑاں مار مار کے اوہدا منہ سجا دتا۔ محلے وچ رولا پے گیا۔ لوکاں آ کے امیراں نوں اوہدی سس دے سینے توں لاہیا۔ شام نوں امیراں دا گھر والا سلطان گھر آیا تے اک تاں اوہدی ماں پٹ پٹ کے مندا حال کیتا۔ دوجے آسے پاسے دے لوکاں آ کے لعنتاں پائیاں تے اوہ ڈانگ لے کے امیراں دے دوالے ہو گیا۔ امیراں اوہدے کولوں چھٹی تے روندی کوکدی آپنے پیکیاں دے گھر بھجی۔ اگے زینی آپنے گھر والے بختاور نوں روٹی دیندی پئی سی۔ اوہنے جا کے بھانبڑ بال دتا۔ ہن زینی وچاری بھاویں کجھ وی نہیں سی کیتا پر بختاور نوں آپنی بھین دا بدلہ لینا پینا سی۔ اوہنے روٹی چھڈ دتی تے زینی نوں چھتراں نال کٹن لگ پیا۔ زینی دے سس سوہرا بت بنے کھلوتے رہے۔ لوکاں آ کے بختاور نوں لعنتاں پائیاں۔ بھڑوے بے قصور تے بے زبان زنانی نال قہر وسایا اے۔ ہن امیراں تے زینی آپنے آپنے پیکیاں دے گھر رس کے بہہ گئیاں۔ کجھ مہینیاں مگروں وچ لوک پئے تے اوہناں صلح کروا دتی تے اوہناں دا تر ترا ہو گیا۔ کجھ مہینیاں مگروں فیر اوہو تماشہ ہویا۔ مار کٹائی، روسے، صلح تے تر ترا۔ اک پاسے ایہہ اٹ کھڑکا لگیا رہیا۔ دوجے پاسے امیراں تے زینی بال وی جمدیاں رہیاں۔ امیراں دے بالاں نوں دیکھ کے لوکاں نے ٹوکاں بولیاں مارنیاں تے آکھنا، "اک وی بال آپنے پیو تے نہیں گیا۔ کوئی کسے ورگا اے تے کوئی کسے ورگا اے۔" امیراں جد لوکاں دیاں گلاں سننیاں تے اوس اگوں آکھنا، "تسیں بھاویں جو آکھو، میری جتی نوں وی ایہدی پرواہ نہیں، ایہہ بال ہین تے میرے۔ جے اگوں سلھی دے نہیں تے کیہ ہویا۔ میں اوس بجو نال بنا کے اوہدے ورگے بجو جمنے سن۔"

زینی دے بال امیراں دے بالاں دے الٹ سارے دے سارے آپنے پیو تے گئے سن۔ امیراں دے بھاویں بال ہو گئے سن پر اوہدے چالے اوہو ہی رہے۔ پہلے اوہ آپنے یاراں نوں اوہلے ملدی سی، فیر ہولی ہولی اوہدا جھاکا لہہ گیا تے اوہ سدھی ساہمنے اوہناں نوں ملن لگ پئی۔ منڈیاں انجھک ہو کے اوہدے گھر آ جانا۔ امیراں لوکاں ساہمنے کسے منڈے نوں بھرا، کسے نوں چاچے دا پتر، کسے نوں پتر، کسے رنڈے چھڑے نوں چاچا، ماما تے پیو بنایا ہوندا سی۔ پہلے پہلے اوہدی سس اوہدا پہرہ دینا تے امیراں وی اوہدا کجھ حیا کرنا پر فیر ایہہ گل وی مک گئی۔ امیراں چٹے دنیں منڈے اندر لے کے وڑ جانا۔ پنڈ دے بندے ہر بندے دی تاڑ رکھدے نیں۔ اوہناں نوں وی امیراں دے چکلے دا پتہ سی۔ پنڈ دے اک منڈے اوہدے گھروں نکلنا تے دوجے وڑ جانا۔ ہر پنڈ وچ امیراں ورگیاں زنانیاں ہوندیاں نے تے لوکی کسے حد تیک جر وی لیندے نیں پر جیکر کڑی کھلا ڈلھا چکلا کھول کے بہہ جاوے تے ایہہ گل لوکاں نوں نہیں پجدی۔ لوکاں آن کے امیراں دے گھر والے سلطان نوں آکھیا، "میاں جاں تے ایہہ چکلا بند کر، نہیں تے بھانڈے چک کے پنڈوں باہر ہو جا۔" سلطان اک کے امیراں نوں طلاق دے دتی۔ اوہ خوشی نال ہسدی تے کھچکلیاں ماردی آپنے بال پچھے چھڈ کے پیکیاں ول تر گئی۔ اوہنوں طلاق ہوئی تے زینی نوں وی طلاق ہو گئی۔ اوہ جد روندی تے وین پاؤندی گھر چھڈ کے چلی تے اوہدے سس سوہرے کندھاں نال ٹکراں ماریاں۔ اوہدے بال روئے چیکے پر ایہہ وٹا سی۔ اوہنوں جانا پیا۔ ہن امیراں تے شہزادی بنی ہوئی اے۔ اوسے طرحاں سرمے دنداسے تازے کر کے پھردی اے تے اوہنوں روٹی ٹکڑ دی فکر نہیں۔ پنڈ دے منڈے، چھڑے تے رنڈے جیوندے رہن۔ امیراں دے سرمے، دنداسے تے خرچے توں وکھ اوہدے یاراں رل کے پارٹی بنائی ہوئی اے جیہڑی ہر پرھے پنچائت وچ اوہدی حمایت کردی اے۔ لوکیں ایہنوں امیرو پارٹی کہندے نیں۔ پر دوجے پاسے زینی رل گئی اے۔ اوہ روڑیاں گوہے چگدی پھردی اے۔ کدے کسے نوں ترس آیا تے اوہنوں الہے واسطہ دے دتا۔ کسے کوئی لتھا پرانا کپڑا دے دتا۔